Sắp xếp tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp: Chiến lược quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế sâu rộng

TS. Trần Bá Hùng

PV: Thưa tiến sĩ, ông đánh giá thế nào về ý nghĩa và giá trị của việc sắp xếp đơn vị hành chính theo Đề án tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp đối với sự phát triển kinh tế, chính trị và xã hội của đất nước trong giai đoạn hiện nay?
TS. Trần Bá Hùng: Việc sắp xếp đơn vị hành chính theo Đề án tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp đối với sự phát triển kinh tế, chính trị và xã hội của đất nước trong giai đoạn hiện nay có ý nghĩa và giá trị đặc biệt quan trọng. Điều này được thể hiện ở các phương diện sau:
Một là, tạo nền tảng cho quá trình bước vào kỷ nguyên vươn mình dân tộc. Để có thể bước vào kỷ nguyên này đòi hỏi chúng ta phải phát huy các nguồn nội lực. 
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã khẳng định Việt Nam đang tiến hành “bộ tứ chiến lược”, bao gồm: Đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; Phát triển khu vực kinh tế tư nhân; Hội nhập quốc tế trong tình hình mới. 
Như vậy, việc sắp xếp đơn vị hành chính theo Đề án tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp là một chiến lược quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, cùng với các chiến lược khác góp phần tạo nền tảng, tiền đề để Việt Nam bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc với niềm tin, nền tảng vững chắc.
Hai là, việc sắp xếp đơn vị hành chính theo Đề án tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp góp phần mở rộng không gian phát triển, tạo điều kiện thúc đẩy kết nối vùng, kết nối địa phương để đẩy mạnh sự phát triển kinh tế - xã hội. 
Đồng thời, việc sắp xếp đơn vị hành chính cũng sẽ góp phần xây dựng bộ máy gọn nhẹ, minh bạch và năng động hơn, điều này sẽ làm giảm chi phí thủ tục hành chính, tăng tính minh bạch và hiệu quả điều hành kinh tế, xã hội của cả nước nói chung và các địa phương nói riêng.
Ba là, việc sắp xếp đơn vị hành chính theo Đề án tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp góp phần đưa chính quyền đến gần dân hơn để giải quyết kịp thời, đầy đủ các quyền và lợi ích hợp pháp của Nhân dân, góp phần nâng cao chất lượng phục vụ Nhân dân, hướng đến xây dựng chính quyền địa phương gần dân, sát dân, phục vụ và kiến tạo phát triển. Đây cũng là góp phần thúc đẩy việc đơn giản hoá thủ tục hành chính cho người dân và doanh nghiệp, đóng góp vào quá trình phát triển kinh tế, xã hội của quốc gia, địa phương. 
Bốn là, việc sắp xếp đơn vị hành chính theo Đề án tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp là một nội dung quan trọng và cấp bách trong cải cách tổ chức bộ máy hệ thống chính trị nói chung và bộ máy nhà nước nói riêng. Đồng thời, quá trình này cũng có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy các nội dung cải cách hành chính khác như cải cách thể chế (điểm nghẽn của điểm nghẽn hiện nay), cải cách thủ tục hành chính, cải cách chế độ công vụ, công chức, cải cách tài chính công và xây dựng, phát triển Chính phủ điện tử, Chính phủ số. Tất cả các yếu tố này sẽ góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả, hiệu năng của quản lý nhà nước. Đây là nhân tố đảm bảo, thúc đẩy sự ổn định về chính trị, sự phát triển mạnh mẽ và lâu dài về kinh tế - xã hội. 
Vì vậy, việc sắp xếp đơn vị hành chính theo Đề án tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp không chỉ là yêu cầu, giải pháp trong cải cách hành chính nhà nước và phát triển kinh tế, xã hội mà còn là hy vọng, kỳ vọng từ phía Nhân dân.
PV: Theo ông, việc thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp sẽ mang lại những hiệu quả và tác động cụ thể gì đối với tiến trình hội nhập sâu rộng kinh tế quốc tế và sự phát triển bền vững của đất nước?

TS. Trần Bá Hùng: Việc thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp không chỉ đóng góp về sự phát triển chính trị, kinh tế, xã hội mà còn mang lại hiệu quả và tác động tích cực, mạnh mẽ đến quá trình hội nhập sâu rộng kinh tế quốc tế và sự phát triển bền vững của đất nước. Điều này thể hiện ở các đóng góp cụ thể sau:
Một là, sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp sẽ góp phần quan trọng trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả, hiệu năng quản lý nhà nước nói chung và đơn giản hoá thủ tục hành chính nói riêng. 
Đây là tiền đề để Việt Nam có thể thu hút các nhà đầu tư nước ngoài. Bởi một trong những vấn đề các nhà đầu tư nước ngoài quan tâm là môi trường kinh doanh. Mô hình chính quyền địa phương hai cấp giúp đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm các chi phí thực hiện thủ tục hành chính, kết nối, xây dựng hạ tầng đồng bộ, hiện đại và nâng cao khả năng tiếp cận thị trường của nhà đầu tư nước ngoài. 
Chúng ta tiến hành sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp giúp cho các nhà đầu tư nước ngoài thấy được quyết tâm chính trị mạnh mẽ, cách làm khoa học trong việc hiện thực hoá chủ trương “Tạo môi trường hấp dẫn cho các nhà đầu tư nước ngoài”. Điều này sẽ góp phần mở thêm cơ hội trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, thu hút đầu tư nước ngoài để tận dụng tối đa các nguồn lực quốc tế vào phát triển đất nước.

Hai là, thông qua việc sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp cùng với các biện pháp khác cũng góp phần quan trọng trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam. Bởi năng lực cạnh tranh của nền kinh tế có sự đóng góp rất lớn từ quản lý, điều hành kinh tế của chính quyền địa phương. 
Cải cách tổ chức bộ máy theo mô hình 2 cấp sẽ thúc đẩy sự phát triển kinh tế địa phương, đóng góp vào sự phát triển của nền kinh tế quốc gia. Trong bối cảnh hiện nay, các quốc gia có xu hướng vừa hợp tác, vừa cạnh tranh với nhau. Do đó, việc nâng cao năng lực cạnh tranh sẽ góp phần đóng góp vào qúa trình hội nhập kinh tế một cách chủ động và hiệu quả.
Ba là, sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp cũng góp phần thúc đẩy phát triển bền vững ở Việt Nam trong thời gian tới. Chúng ta đặt mục tiêu phát triển bền vững với 3 trụ cột là tăng trưởng kinh tế, tiến bộ xã hội và bảo vệ môi trường. Sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp đều có ý nghĩa quan trọng đối với việc đảm bảo và phát triển cả 3 nội dung trên. Bên cạnh đó, sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp cũng tạo tiền đề, nền tảng cho việc xây dựng, hoàn thiện và thực hiện các chính sách, pháp luật, chiến lược lâu dài và ổn định trong thời gian tới. Việc sắp xếp hành chính là một chiến lược lâu dài, là nền tảng cho việc xây dựng và hoàn thiện các chính sách phát triển kinh tế - xã hội bền vững cho kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Bốn là, sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp cũng phù hợp với xu thế xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp ở nhiều quốc gia, xu hướng quản trị quốc gia hiện đại trên thế giới. Quá trình này không chỉ đóng góp cho hội nhập kinh tế quốc tế mà còn là sự “hội nhập về hành chính”, phù hợp với xu thế chuyển đổi của nền hành chính của các quốc gia trên thế giới.
Chúng tôi cho rằng việc sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp không chỉ đơn thuần là giải pháp về cải cách tổ chức bộ máy nhà nước được hiệu lực, hiệu quả hơn, mà còn là động lực thúc đẩy mạnh mẽ quá trình hội nhập kinh tế quốc tế và phát triển bền vững ở Việt Nam trong thời gian tới.

PV: Ông có đề xuất, kiến nghị gì để việc triển khai sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp đạt hiệu quả cao hơn, phù hợp với bối cảnh đất nước đang bước vào kỷ nguyên mới và hội nhập quốc tế sâu rộng?

TS. Trần Bá Hùng: Triển khai sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp đạt hiệu quả cao hơn, phù hợp với bối cảnh đất nước đang bước vào kỷ nguyên mới và hội nhập quốc tế sâu rộng đòi hỏi chúng ta phải xây dựng lộ trình và triển khai nhiều giải pháp khoa học, đồng bộ. Chúng tôi kiến nghị một số biện pháp sau đây:
Một là, tiếp tục đẩy mạnh việc tuyên truyền, giải thích cho đội ngũ cán bộ, công chức và người dân hiểu đúng và đầy đủ về tầm quan trọng, ý nghĩa, trách nhiệm của các chủ thể này trong việc triển khai sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp để họ tham gia tích cực và chủ động vào quá trình này. Đây là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự đồng thuận trong triển khai sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp. Do đó, cần đẩy mạnh công tác truyền thông chính sách trong bối cảnh hiện nay. Việc truyền thông chính sách sẽ góp phần xoá bỏ tâm lý “chờ”, “sợ”, “ngại” trong cán bộ, công chức, từ đó tạo nên sự thông suốt, đồng lòng, đảm bảo tính hiệu quả của quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước.
Hai là, tiến hành sắp xếp vừa đảm bảo tính khẩn trương vừa đảm bảo tính khoa học, hợp lý với tinh thần “Vừa chạy vừa xếp hàng” như Tổng bí thư Tô Lâm đã nhiều lần nhấn mạnh. Đảm bảo tính liên tục và kế thừa trong quá trình sắp xếp đơn vị hành chính. Tăng cường sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa các địa phương trong quá trình sắp xếp đơn vị hành chính.
Ba là, trong quá trình tổ chức sắp xếp và sau khi việc sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp hoàn thành, cần nghiên cứu các yếu tố đặc thù của các địa phương, khu vực để xây dựng các chính sách, chương trình mang tính đặc thù, tạo động lực cho sự phát triển của các địa phương. 
Chẳng hạn, sau khi sắp xếp Thành phố Hồ Chí Minh sẽ trở thành siêu đô thị với quy mô dân số lớn, đóng góp về kinh tế - xã hội cao và các đặc thù riêng biệt so với các địa phương khác. Vì vậy, cần có các cơ chế, chính sách đặc thù về tổ chức bộ máy, phân cấp, phân quyền, cơ chế tài chính, nhân sự,…; cần nghiên cứu để đảm bảo hài hoà giữa tính thống nhất và tính riêng biệt, đặc thù về tổ chức bộ máy, nhân sự, tài chính,… giữa các địa phương sau khi sắp xếp.
Bốn là, đẩy mạnh việc thực hiện xây dựng Chính phủ điện tử, Chính phủ số. Một vấn đề mà người dân rất quan tâm “hậu sắp xếp” là việc thực hiện thủ tục hành chính của người dân như thế nào, khoảng cách địa lý giữa các địa phương cũ và đơn vị hành chính mới sau khi sáp nhập, sắp xếp ảnh hưởng như thế nào đến thực hiện thủ tục hành chính. 
Để giải quyết bài toán này, việc chuyển đổi số trong quản lý nhà nước và trong xã hội là hết sức quan trọng. Đặc biệt là việc xây dựng cơ sở dữ liệu số, kế nối, chia sẻ dữ liệu, xây dựng và hoàn thiện hệ thống cơ sở hạ tầng để việc thực hiện dịch vụ công trực tuyến sau sắp xếp được đồng bộ, nhanh chóng và nhịp nhàng. Đồng thời, cần nghiên cứu các mô hình, biện pháp để nâng cao khả năng tiếp cận trong thực hiện dịch vụ công trực tuyến của người dân. Tiến hành các biện pháp để đảm bảo đồng bộ giữa Chính phủ số với xã hội số (mà trọng tâm là công dân số - Khả năng tiếp cận và làm chủ công nghệ số của Nhân dân khi thực hiện thủ tục hành chính).
Năm là, tăng cường tham gia của Nhân dân vào quá trình sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp. Bởi hiện nay, chúng ta đang chuyển đổi từ mô hình “Quản lý nhà nước” sang “Quản trị nhà nước, quản trị quốc gia”. Trong quản trị nhà nước, sự tham gia của Nhân dân vừa là nội dung, vừa là yêu cầu, vừa là giải pháp. Chính quyền địa phương cần nghiên cứu để tăng cường việc lấy ý kiến của Nhân dân, triển khai các mô hình, các hoạt động tự quản địa phương sau khi sắp xếp để giảm áp lực cho chính quyền địa phương. Cần nghiên cứu các nội dung, hoạt động, mô hình để có thể thu hút Nhân dân tham gia một cách chủ động và hiệu qủa.
Xin trân trọng cám ơn tiến sĩ!

Vương Linh - Trương Đăng ( thực hiện)