Cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống chính trị không chỉ là sáp nhập cơ học “hai cộng hai bằng bốn” mà phải là “hai cộng hai lớn hơn bốn” 

Hệ thống chính quyền địa phương ở nước ta đã có nhiều lần sáp nhập, hợp nhất, chia tách, nhưng lần sáp nhập, hợp nhất này được coi là "cuộc cách mạng" chưa từng có tiền lệ vì: thứ nhất, cùng một lúc triển khai ở cả 03 cấp: cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã; thứ hai, lần đầu tiên trong lịch sử nước ta không tổ chức cấp huyện, thực hiện chính quyền địa phương 02 cấp: cấp tỉnh, cấp xã; thứ ba, lần đầu tiên cùng một lúc sáp nhập, hợp nhất cả cấp tỉnh và cấp xã; thứ tư, việc sáp nhập, hợp nhất cấp tỉnh, cấp xã, không tổ chức cấp huyện được thực hiện trong một thời gian rất ngắn, trong bối cảnh tiến hành đại hội đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng; thứ năm, việc sáp nhập, hợp nhất cấp tỉnh, cấp xã được đặt chung trong tổng thể cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị: việc sắp xếp, sáp nhập, hợp nhất các ban, cơ quan đảng ở Trung ương; các bộ, ngành của Chính phủ, các Ủy ban của Quốc hội và tương ứng ở cấp tỉnh vừa cơ bản triển khai xong thì thực hiện ngay việc sáp nhập, hợp nhất cấp tỉnh, cấp xã, không tổ chức cấp huyện, thực hiện chủ trương tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp, sau đó tiến hành Đại hội Đảng bộ cấp xã, cấp tỉnh tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. Các ban, cơ quan đảng ở Trung ương; các bộ, ngành của Chính phủ, các Ủy ban của Quốc hội giảm đầu mối; các cơ quan, đơn vị tương ứng của cấp tỉnh giảm đầu mối và theo chủ trương của Trung ương sau sáp nhập, hợp nhất: cấp tỉnh, đầu mối giảm từ 63 đơn vị xuống còn 34 đơn vị, biên chế giảm 18.440 người; cấp xã, đầu mối giảm từ 10.035 đơn vị xuống còn 3.321 đơn vị, biên chế giảm 110.780 người.

Như vậy, sau cuộc cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy, hệ thống chính trị ở nước ta từ Trung ương đến cấp xã giảm đầu mối, rất tinh gọn; đồng thời sàng lọc, tinh gọn đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Đây là tiền đề rất quan trọng, là điều kiện vô cùng cần thiết về tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức để đất nước ta bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình phát triển giàu mạnh, thịnh vượng của dân tộc Việt Nam.

Cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống chính trị không chỉ là sáp nhập cơ học “hai cộng hai bằng bốn” mà phải là “hai cộng hai lớn hơn bốn” 

Chủ trương, nguyên tắc của Trung ương, đồng thời cũng là chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm là việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị nói chung, việc sáp nhập, hợp nhất cấp tỉnh, cấp xã không phải là sự sáp nhập, hợp nhất một cách cơ học; không phải chỉ giảm số lượng cấp tỉnh, cấp xã một cách đơn thuần; mà sau sự sáp nhập, hợp nhất cấp tỉnh, cấp xã phải hình thành tỉnh mới, xã mới có sức mạnh lớn hơn nhiều so với sức mạnh các tỉnh, các xã cộng lại; sau sáp nhập, hợp nhất hình thành tỉnh mới, xã mới phải tạo ra không gian phát triển mới, điều kiện về các nguồn lực phát triển mới cao hơn, phục vụ Nhân dân tốt hơn, đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân được nâng cao hơn...

Điều này hoàn toàn đúng với lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về sự hợp tác: hợp tác sẽ tạo nên sức mạnh tổng hợp lớn hơn sức mạnh của các thành viên cộng lại và điều này cũng hoàn toàn phù hợp với thực tiễn: mỗi tỉnh hiện nay có thế mạnh, có lợi thế so sánh này, nhưng lại thiếu thế mạnh, lợi thế so sánh khác, sau sáp nhập, hợp nhất thành tỉnh mới, xã mới thì các thế mạnh, các lợi thế so sánh sẽ bổ sung cho nhau, hỗ trợ nhau, làm nền tảng, tiền đề cho nhau cùng phát triển, tạo nên sức mạnh tổng hợp lớn hơn, hợp lực lớn hơn. Vì vậy, hai cộng hai không phải bằng bốn mà lớn hơn bốn rất nhiều lần...

Trong quá trình sáp nhập tỉnh, cần bảo đảm quản lý đất đai và tài sản công một cách công khai, minh bạch và chuyên nghiệp

Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ đạo: “trong quá trình sáp nhập tỉnh, cần bảo đảm quản lý đất đai và tài sản công một cách công khai, minh bạch và chuyên nghiệp. Đặc biệt lưu ý các khu vực có tiềm năng phát triển lớn, nhằm tránh thất thoát, lãng phí, lợi ích nhóm”. Quan điểm chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm hoàn toàn đúng đắn, kịp thời nhằm đảm bảo đất đai, tài sản công không bị thất thoát, lãng phí trước, trong và sau khi sáp nhập, hợp nhất cấp tỉnh, cấp xã; nhằm uốn nắn, khắc phục những tiêu cực có thể diễn ra trong thực tế là lợi dụng việc sáp nhập, hợp nhất cấp tỉnh, cấp xã để trục lợi biến đất công, tài sản công thành đất tư, tài sản tư hoặc nhóm lợi ích chia nhau đất đai, tài sản công trước khi sáp nhập, hợp nhất. Quan điểm chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm cũng nhằm khắc phục một thực tế là khi sáp nhập, hợp nhất thì một số địa phương để lãng phí, thất thoát đất đai, tài sản công do tình trạng “cha chung không ai khóc”, do tình trạng sáp nhập, hợp nhất nên cán bộ, công chức thiếu trách nhiệm, buông lỏng quản lý, cũng có tình trạng cán bộ, công chức lo lắng về vị trí công tác sau sáp nhập, hợp nhất nên lơ là, thiếu trách nhiệm trong công việc...

Vì vậy, trong quá trình sáp nhập, hợp nhất cấp tỉnh, cấp xã, cần bảo đảm quản lý đất đai và tài sản công một cách công khai, minh bạch và chuyên nghiệp; đặc biệt lưu ý các khu vực có tiềm năng phát triển lớn, nhằm tránh thất thoát, lãng phí, lợi ích nhóm, như Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ đạo.

Giải pháp đáp ứng yêu cầu đặt ra sau sáp nhập hợp nhất đơn vị hành chính

Sau sáp nhập, hợp nhất đơn vị hành chính để thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp: cấp tỉnh, cấp xã, bỏ cấp huyện, với số lượng cấp tỉnh, cấp xã ít hơn, tinh gọn hơn nhằm hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả hơn, phục vụ Nhân dân tốt hơn, thiết thực hơn và bộ máy chính quyền địa phương thực sự là của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của Nhân dân trong bối cảnh phát triển mới, đất nước bước vào kỷ nguyên mới. Để đạt được mục tiêu, yêu cầu cao như vậy, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó có một số giải pháp chủ yếu sau:

Một là, tăng cường tuyên truyền sâu đậm, có căn cứ thuyết phục nhằm tạo sự thống nhất cao trong Đảng, sự đồng thuận cao trong Nhân dân.

Hai là, chuẩn bị thật tốt cả về văn kiện và nhân sự để tổ chức thành công Đại hội Đảng bộ cấp xã, cấp tỉnh theo đúng chỉ đạo tại Chỉ thị số 45-CT/TW, ngày 14/4/2025 của Bộ Chính trị về đại hội đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng.

Ba là, sàng lọc, lựa chọn, bố trí đội ngũ cán bộ cấp tỉnh, cấp xã, nhất là người đứng đầu thật sự có tâm, có tầm, có phẩm chất chính trị tốt, kiên định lập trường tư tưởng, không dao động trong mọi tình huống; có phẩm chất đạo đức tốt, lối sống trong sáng, không vụ lợi, đặt lợi ích chung của Đảng, của dân tộc, của Nhân dân lên trên hết, trước hết; hết lòng hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân; thật sự có trình độ năng lực đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ ngày càng cao, ngày càng nặng nề của thời kỳ phát triển mới, đất nước bước vào kỷ nguyên mới; thật sự có uy tín trong Đảng, trong Nhân dân; thực sự dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới sáng tạo, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung và không cục bộ địa phương, phe cánh, lợi ích nhóm...

Bốn là, tỉnh mới, xã mới sau sáp nhập, hợp nhất phải đi vào hoạt động ngay, không để gián đoạn việc phục vụ người dân, doanh nghiệp..., đảm bảo mọi hoạt động của Đảng, Nhà nước và xã hội diễn ra bình thường, trôi chảy, có chất lượng, hiệu quả hơn, gần dân, sát dân, phục vụ Nhân dân tốt hơn.

Năm là, nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền, sức chiến đấu của các tổ chức đảng, các cấp ủy đảng, của tất cả cán bộ, đảng viên nhằm xây dựng Đảng ta thực sự trong sạch, vững mạnh, thật sự là đạo đức, là văn minh.

Sáu là, nâng cao tính Đảng trong xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam và hoạt động của bộ máy chính quyền các cấp thật sự hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.

Bảy là, thực sự tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, dân là chủ, dân là gốc của mọi quyết sách phát triển đất nước, địa phương.

Tám là, có chính sách đãi ngộ thỏa đáng để thu hút và giữ chân người có tài năng làm việc trong khu vực công, và bảo đảm chính sách hỗ trợ cán bộ, công chức bị ảnh hưởng sau sắp xếp, tinh gọn bộ máy./.

PGS.TS Vũ Văn Phúc - Phó Chủ tịch Hội đồng Khoa học các cơ quan đảng Trung ương, nguyên Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản