Đổi mới hình thức giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan, binh sĩ ở các trung đoàn bộ binh trong Quân đội nhân dân Việt Nam

Từ khóa: Đổi mới; giáo dục chính trị; hạ sĩ quan, binh sĩ.

Abstract: Political education for non-commissioned officers and soldiers in infantry regiments of the Vietnam People's Army is a vital activity that directly influences the formation and development of military personnel's character. Therefore, innovating the forms of political education for non-commissioned officers and soldiers in infantry regiments is an urgent requirement at present.

Keywords: Innovation; political education; non-commissioned officers; soldiers.

Công tác giáo dục chính trị (GDCT) là một hình thức cơ bản của công tác tư tưởng, văn hóa; một nội dung cơ bản của nhiệm vụ huấn luyện bộ đội; là khâu căn bản, trung tâm, có ý nghĩa quyết định đến việc củng cố trận địa tư tưởng của Đảng trong Quân đội. Tại các trung đoàn bộ binh, GDCT là hoạt động tự giác, tích cực, thường xuyên được đổi mới cả về nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp tiếp cận nhằm nâng cao tính thuyết phục, tính chiến đấu, xây dựng niềm tin khoa học cho hạ sĩ quan, binh sĩ.

Thực tiễn trong thời gian qua cho thấy, dưới sự quan tâm của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, sự chỉ đạo, hướng dẫn của Bộ Tổng Tham mưu, Tổng cục Chính trị, nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT ở các đơn vị cơ sở trong toàn quân nói chung và ở các trung đoàn bộ binh nói riêng đã có sự đổi mới, chất lượng dần được nâng cao. Các đơn vị đã chủ động đổi mới toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm chương trình, nội dung GDCT theo hướng cơ bản, thiết thực, có kế thừa, phát triển, vận dụng sát thực tế đơn vị, phù hợp với đối tượng giáo dục; bảo đảm hài hòa về kết cấu và hàm lượng kiến thức nhằm nâng cao nhận thức, bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, ý thức chấp hành pháp luật, kỷ luật của hạ sĩ quan, binh sĩ. Các trung đoàn bộ binh đã xây dựng mới được chương trình GDCT cho hạ sĩ quan, binh sĩ thực hiện nghĩa vụ quân sự 24 tháng; nội dung đã có sự bổ sung, cập nhật đường lối, chủ trương mới của Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, XIII của Đảng. Đáng chú ý, hoạt động GDCT đã tập trung giáo dục về đối tượng, đối tác; về phòng, chống “diễn biến hoà bình” trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa; về xây dựng phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” trong tình hình mới. Bên cạnh đó, các đơn vị đã vận dụng tổng hợp, sáng tạo các hình thức tổ chức và phương pháp giáo dục, tập trung đổi mới hình thức học tập chính trị của đối tượng hạ sĩ quan, binh sĩ; kết hợp chặt chẽ giáo dục cơ bản với giáo dục thường xuyên, giáo dục thông qua hoạt động thực tiễn. Các hình thức GDCT như thông báo chính trị, nghe thời sự, điểm tin, đọc báo, nghe đài, xem truyền hình được quan tâm đổi mới. Việc ứng dụng ngày càng nhiều hơn các phương tiện kỹ thuật hiện đại, các công nghệ mới, các phần mềm thông minh trong GDCT đã và đang từng bước mang lại hiệu quả tích cực ở các trung đoàn bộ binh trong Quân đội.

Trong giai đoạn hiện nay, việc tiến hành GDCT ở các trung đoàn bộ binh trong Quân đội vẫn còn những hạn chế nhất định như: việc xây dựng kế hoạch, chương trình GDCT ở một số đơn vị còn chưa khoa học, nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục còn đơn điệu, nặng về thông tin một chiều, chưa phát huy được tính độc lập, sáng tạo của người học, chưa chú trọng việc gắn lý luận vào xem xét giải quyết những vấn đề thực tiễn hoạt động quân sự đặt ra đối với người học; công tác kiểm tra đánh giá kết quả học tập lý luận chính trị chưa thật chặt chẽ. Trong khi đó, trước tác động không nhỏ của mặt trái cơ chế thị trường, sự bùng nổ của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, những biến đổi sâu sắc trong đời sống kinh tế, chính trị, văn hóa đã và đang tác động mạnh mẽ vào tư tưởng của hạ sĩ quan, binh sĩ. Cùng với đó, sự chống phá của các thế lực thù địch trong và ngoài nước với những luận điệu xuyên tạc trắng trợn nhằm đẩy mạnh “diễn biến hòa bình”, “phi chính trị hóa” quân đội, kết hợp những thủ đoạn mới hết sức tinh vi, xảo quyệt đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả GDCT trong Quân đội ta.

Những hạn chế, bất cập trên đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng GDCT trong Quân đội nói chung, ở các trung đoàn bộ binh nói riêng. Vì vậy, cần đổi mới căn bản, toàn diện, đồng bộ nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT cho hạ sĩ quan, binh sĩ ở các trung đoàn bộ binh, cụ thể:

Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, tổ chức đảng, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy trong đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan, binh sĩ tại đơn vị.

Với vai trò là hạt nhân lãnh đạo chính trị ở đơn vị, cấp ủy, tổ chức đảng là chủ thể trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức triển khai các hoạt động của công tác GDCT, do đó, chất lượng và hiệu quả đổi mới nội dung GDCT phụ thuộc trước hết và có tính quyết định bởi cấp ủy, tổ chức đảng. Do đó, cấp ủy, tổ chức đảng phải có nhận thức đúng, có trách nhiệm cao, thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ, toàn diện việc đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT. Trên cơ sở Đề án về “Đổi mới công tác giáo dục chính trị tại đơn vị trong giai đoạn mới” của Bộ Quốc phòng, Chỉ thị số 2423-CT/QUTW (thay thế Chỉ thị số 124-CT/QUTW) về đổi mới, nâng cao chất lượng công tác GDCT trong giai đoạn mới của Quân ủy Trung ương và các chỉ thị, nghị quyết của cấp trên, tình hình, nhiệm vụ của đơn vị, yêu cầu mới đặt ra đối với công tác GDCT, các cấp ủy, tổ chức đảng cần quán triệt sâu sắc cho cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị nhận thức sâu sắc vai trò, vị trí của đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT; nắm vững mục tiêu, yêu cầu, kế hoạch, nội dung, đối tượng, thực trạng, nguyên nhân và thực tiễn đơn vị, kịp thời điều chỉnh nội dung và ra nghị quyết lãnh đạo đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT.

Theo đó, tại các trung đoàn bộ binh có thể ban hành nghị quyết chuyên đề hoặc lồng ghép việc đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT vào nghị quyết lãnh đạo thường kỳ. Nghị quyết phải đánh giá rõ những tác động, thực trạng, thuận lợi, khó khăn, nguyên nhân và những bất cập về nội dung, chương trình cũng như sự phát triển của tình hình nhiệm vụ. Trên cơ sở đó đề xuất chủ trương, biện pháp lãnh đạo cho phù hợp, có chỉ tiêu phấn đấu, phân công trách nhiệm cho từng cấp ủy viên phụ trách. Sau khi có nghị quyết phải tổ chức quán triệt, triển khai cụ thể và thực hiện chặt chẽ. Trên cơ sở lãnh đạo toàn diện, cần tập trung lãnh đạo các khâu quan trọng như nâng cao nhận thức trách nhiệm, phát huy vai trò của các cấp ủy viên và của cả hệ thống tổ chức đảng trong đơn vị. Tăng cường công tác kiểm tra, quán triệt và thực hiện nghị quyết, phát huy vai trò tiền phong của đội ngũ cán bộ, đảng viên trong thực hiện nghị quyết, bảo đảm thực hiện các chương trình, kế hoạch, nội dung GDCT cho hạ sĩ quan, binh sĩ, nhất là đội ngũ bí thư chi bộ, các cấp ủy viên, cán bộ, đảng viên trực tiếp tham gia GDCT cho hạ sĩ quan, binh sĩ ở đơn vị.

Đối với đội ngũ chính ủy, chính trị viên, phải thường xuyên bám sát, nghiên cứu, quán triệt, nắm chắc nghị quyết của cấp ủy các cấp, nắm chắc chương trình, nội dung, thời gian huấn luyện vận dụng vào thực tế đơn vị, xác định những chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo các đơn vị cấp dưới tổ chức thực hiện. Chính ủy, chính trị viên cần nghiên cứu đưa việc đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT vào kế hoạch trong chương trình giáo dục của đơn vị. Xây dựng quy chế phối hợp giữa cơ quan chính trị với cơ quan tham mưu và các cơ quan khác về đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT cho hạ sĩ quan, binh sĩ nhằm phát huy được trách nhiệm của các tổ chức, lực lượng trong thực hiện công tác này một cách thống nhất, nhưng không chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ. Kịp thời, chỉ đạo cơ quan chính trị xây dựng kế hoạch, triển khai tổ chức thực hiện. Kết hợp nhiều hình thức, phương pháp giáo dục phong phú, phù hợp với đặc điểm tổ chức biên chế, nhiệm vụ hoạt động của từng đơn vị và từng đối tượng cụ thể trong đơn vị. Duy trì chặt chẽ chế độ sinh hoạt học tập và kết hợp chặt chẽ giữa đổi mới nội dung GDCT cho hạ sĩ quan, binh sĩ với các mặt hoạt động khác.

Hai là, tăng cường sự chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra của cơ quan chính trị các cấp, mà trực tiếp là Ban Chính trị ở các trung đoàn bộ binh trong Quân đội.

Ban Chính trị ở trung đoàn bộ binh là cơ quan tham mưu cho đảng ủy, chỉ huy trung đoàn và đảm nhiệm công tác đảng, công tác chính trị trong đơn vị, trong đó có công tác GDCT cho hạ sĩ quan, binh sĩ. Ban Chính trị cũng chính là trung tâm định hướng điều hành tổ chức mọi hoạt động công tác đảng, công tác chính trị trong đơn vị; chất lượng đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT cho hạ sĩ quan, binh sĩ gắn chặt với năng lực tham mưu, hướng dẫn chỉ đạo của cơ quan chính trị. Vì vậy, để đổi mới công tác GDCT, trước hết, phải xây dựng cơ quan chính trị vững mạnh có tổ chức, biên chế đầy đủ về số lượng, đội ngũ cán bộ, trợ lý có năng lực chuyên môn, nghiệp vụ giỏi, đặc biệt là năng lực tham mưu, hướng dẫn, theo dõi, chỉ đạo, tổ chức thực hiện, kiểm tra đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT. Ban Chính trị ở các trung đoàn bộ binh phải nghiên cứu, nắm chắc nghị quyết của cấp ủy cùng cấp; chỉ thị, hướng dẫn của cấp ủy cấp trên và thực tiễn nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT; đồng thời, phải kịp thời tham mưu cho đảng ủy, chỉ huy đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT cho hạ sĩ quan, binh sĩ ở đơn vị.

Ban Chính trị phải trực tiếp xây dựng kế hoạch đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT, đảm bảo kế hoạch phải đầy đủ nội dung, rõ ràng, cụ thể, khoa học, bám sát vào thực tiễn đơn vị, sự phát triển của tình hình nhiệm vụ. Sau khi lập kế hoạch phải hiệp đồng chặt chẽ với cơ quan tham mưu đưa vào kế hoạch chung thống nhất của đơn vị. Đồng thời, có kế hoạch hướng dẫn, bồi dưỡng cán bộ giảng dạy, đội ngũ báo cáo viên về nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp, nhất là tiếp cận đầy đủ và chính xác những vấn đề mới. Thường xuyên kiểm tra theo dõi, tiến hành sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm nhằm đề xuất với cấp ủy, chính ủy những chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo tiến hành đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Tổ chức tập huấn cho đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ giảng dạy chính trị để làm nòng cốt trong công tác GDCT cho hạ sĩ quan, binh sĩ. Luôn bám sát mọi diễn biến của tình hình nhiệm vụ, tập trung có trọng điểm vào những các đợt cao điểm, tạo nên những đợt GDCT sâu rộng, đồng thời đây là cơ sở xác định nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp đã phù hợp hay chưa, để kịp thời đề xuất và đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp cho phù hợp.

Ba là, phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ các cấp trong đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan, binh sĩ.

Đây là giải pháp quan trọng trực tiếp góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT cho hạ sĩ quan, binh sĩ hiện nay. Do đó, cấp ủy, chỉ huy các đơn vị cần có những biện pháp tích cực phát huy một cách tốt nhất vai trò của từng cán bộ để tham mưu cho lãnh đạo, chỉ huy trong đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp công tác GDCT, nhất là những cán bộ lâu năm, giàu kinh nghiệm, trải qua chiến đấu và các cương vị công tác. Hiện nay, đối tượng của công tác GDCT ở các trung đoàn bộ binh có trình độ chuyên môn, nhận thức ngày càng cao, đòi hòi cán bộ nói chung, cán bộ chính trị nói riêng, lực lượng nòng cốt làm công tác GDCT phải không ngừng nâng cao trình độ và phương pháp giáo dục. Do vậy, các đơn vị cần quan tâm công tác tập huấn, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, trước hết là cán bộ chính trị cả về trình độ, năng lực, phương pháp, tác phong công tác; kết hợp chặt chẽ giữa bồi dưỡng trong nhà trường với bồi dưỡng thường xuyên tại đơn vị, nhất là cấp sư đoàn, trung đoàn và tương đương để trang bị thêm kiến thức, kỹ năng thực tiễn về công tác GDCT cho cán bộ. Tăng cường bồi dưỡng thông qua công tác kiểm tra, sơ kết rút kinh nghiệm. Tiếp tục rà soát, điều chỉnh các chuyên đề và phương pháp giáo dục; tăng cường kỹ năng thực hành giáo dục, quản lý học tập cho cán bộ chính trị cấp phân đội, đáp ứng yêu cầu đổi mới công tác GDCT cho hạ sĩ quan, binh sĩ tại các trung đoàn bộ binh.

Bốn là, phát huy sức mạnh tổng hợp trong đổi mới nội dung, chương trình, hình thức và phương pháp giáo dục chính trị cho hạ sĩ quan, binh sĩ ở các trung đoàn bộ binh.

Trong quá trình thực hiện đổi mới nội dung, chương trình, hình thức và phương pháp GDCT cho hạ sĩ quan, binh sĩ, điều quan trọng là phải phát huy được vai trò, trách nhiệm của mọi tổ chức để tạo nên sức mạnh tổng hợp trong quá trình thực hiện. Cùng với Ban Chính trị, các cơ quan khác của trung đoàn bộ binh cũng có vai trò quan trọng trong đổi mới nội dung, chương trình, hình thức và phương pháp GDCT cho hạ sĩ quan, binh sĩ. Để phát huy sức mạnh của các cơ quan này, cần có giải pháp nâng cao vai trò của Ban Tham mưu trung đoàn trong công tác lập kế hoạch, tiến trình biểu huấn luyện, duy trì hoạt động học tập chính trị, thảo luận, phúc tra kết quả GDCT có nền nếp, nghiêm túc; thường xuyên bám sát thực tiễn công tác GDCT cho hạ sĩ quan, binh sĩ ở các tiểu đoàn, đại đội trực thuộc trong trung đoàn bộ binh để tham mưu cho đảng ủy, chỉ huy trung đoàn các biện pháp đổi mới cho phù hợp. Phối hợp chặt chẽ với Ban Chính trị tăng cường kiểm tra hoạt động huấn luyện bộ đội, kịp thời phát hiện những hạn chế, yếu kém để có biện pháp chấn chỉnh, khắc phục. Cùng với đó, phát huy vai trò của Ban Hậu cần - Kỹ thuật trung đoàn trong tăng cường bám sát thực tiễn công tác phục vụ, bảo đảm cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật cho GDCT ở các đơn vị. 

Trong quá trình giáo dục, rèn luyện đoàn viên, quân nhân theo các chuẩn mực đạo đức cách mạng, tổ chức quần chúng và Hội đồng quân nhân cũng có vai trò rất quan trọng. Các đơn vị cần phát huy vai trò xung kích, đi đầu của đoàn thanh niên trong thực hiện đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT ở đơn vị. Tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ của chỉ huy đơn vị về mọi mặt đưa GDCT thành nền nếp, hoạt động thường xuyên ở các tổ chức quần chúng. Thông qua các hoạt động xung kích, phong trào thi đua quyết thắng, các phong trào hành động cách mạng của các tổ chức quần chúng trong đơn vị và Hội đồng quân nhân để tăng cường công tác quản lý, giáo dục con người và quản lý chính trị, tư tưởng của quân nhân.

Đối với cán bộ, đảng viên - những người trực tiếp sống, công tác hàng ngày với hạ sĩ quan, binh sĩ nên vai trò của đội ngũ này vô cùng quan trọng, bởi họ có thể tiến hành GDCT với những nội dung và cách làm đa dạng, phong phú, sát thực với từng đối tượng, tạo nên hiệu quả, hiệu ứng giáo dục rất tích cực. Trong thực tế, trước đòi hỏi ngày càng khắt khe của sự nghiệp xây dựng quân đội vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”, đội ngũ cán bộ, đảng viên ở các trung đoàn bộ binh cũng phải tự đặt ra yêu cầu cao đối với chính bản thân. Bởi ngoài năng lực và trình độ chuyên môn, nghiệp vụ đáp ứng yêu cầu, cán bộ, đảng viên ở các đơn vị còn phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức tốt, ý thức tổ chức kỷ luật tự giác, nghiêm minh. Do đó, thông qua quá trình tiến hành GDCT, cán bộ, đảng viên nắm chắc tình hình tư tưởng, nhận thức, tâm tư, tình cảm của các hạ sĩ quan, binh sĩ, vận dụng vào GDCT, đội ngũ này dễ dàng nhận thấy những điểm mạnh, điểm hạn chế, bất cập trong nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT để tham mưu, đề xuất với lãnh đạo, chỉ huy đơn vị có những giải pháp kịp thời.

Bên cạnh đó, các đơn vị cần chủ động phối hợp chặt chẽ với địa phương và gia đình để quản lý, giáo dục, rèn luyện quân nhân thuộc quyền. Tăng cường các hoạt động giao lưu, kết nghĩa, thâm nhập thực tế ở địa phương, thông qua tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể, các tổ chức quần chúng và gia đình quân nhân để nắm bắt hoàn cảnh gia đình, đặc điểm tâm lý, tư tưởng, nguyện vọng của quân nhân, cũng như truyền thống của gia đình, địa phương để có biện pháp đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT cho phù hợp, đưa các giá trị truyền thống của quê hương, gia đình vào nội dung, chương trình giáo dục, từ đó khơi dậy niềm tự hào về truyền thống quê hương, gia đình. Phát huy trách nhiệm của các tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể, tổ chức quần chúng ở địa phương và gia đình trong quản lý, giáo dục, động viên, giúp đỡ quân nhân phấn đấu học tập, rèn luyện.

Có thể nhận thấy, công tác GDCT là bộ phận quan trọng của công tác đảng, công tác chính trị nhằm xây dựng người quân nhân cách mạng “Tận trung với Đảng, tận hiếu với dân”, xây dựng các tổ chức đảng trong Quân đội ta trong sạch, vững mạnh. Việc đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác GDCT là yêu cầu thường xuyên, vừa cấp bách, vừa lâu dài; là trách nhiệm của mọi tổ chức, lực lượng. Trước yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam trong tình hình mới, các cơ quan, đơn vị ở các trung đoàn bộ binh cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện đồng bộ, quyết liệt các giải pháp đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp GDCT cho hạ sĩ quan, binh sĩ đảm bảo vừa mang tính đặc thù, vừa mang tính xã hội, thực tiễn quá trình đổi mới./.

Tài liệu tham khảo:

1. Bộ Quốc phòng, Quyết định số 2677/QĐ-BQP ngày 23/7/2013 phê duyệt Đề án Đổi mới công tác giáo dục chính trị tại đơn vị trong giai đoạn mới.

2. Bùi Quang Cường (2017), “Nâng cao chất lượng giáo dục chính trị tư tưởng, góp phần xây dựng “thế trận lòng dân” và nền quốc phòng, an ninh nhân dân”, Tạp chí Giáo dục Lý luận chính trị quân sự, số 4 (164), tr.38-40.

3. Cục Tuyên huấn (2018), Báo cáo số 4489/BC-TH ngày 08/11/2018 sơ kết 5 năm thực hiện Đề án “Đổi mới công tác giáo dục chính trị tại đơn vị trong giai đoạn mới” (2013 - 2018).

4. Quân ủy Trung ương, Chỉ thị số 2423-CT/QUTW ngày 09/11/2023 về đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị trong giai đoạn mới.

PGS.TS Đoàn Khắc Mạnh - Trường Sĩ quan Chính trị;  Vũ Minh Thành - Học viện Chính trị