Nâng cao ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa của đội ngũ sĩ quan cấp phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam

Từ khóa: Quân đội nhân dân Việt Nam; sĩ quan cấp phân đội; ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa.

Abstract: In the context of increasingly complex and unpredictable developments in the global and regional situation, hostile forces are relentlessly advancing their strategy of “peaceful evolution” and “depoliticization” of the military. Therefore, enhancing socialist political consciousness among junior-level officers has become more urgent and significant, contributing to safeguarding the ideological battleground and improving the overall quality and combat strength of the Vietnam People’s Army.

Keywords: Vietnam People’s Army; junior-level officers; socialist political consciousness.

1. Lý luận về ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa

Ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa có thể hiểu là một loại hình đặc thù của ý thức chính trị nói chung, song có bản chất và đặc điểm riêng, phản ánh xu hướng phát triển tất yếu của xã hội, lĩnh vực chính trị của một hình thái ý thức xã hội khác về chất so với các hình thái ý thức xã hội trước đó. Ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa có nguồn gốc từ phong trào đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản, được học thuyết khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin soi đường, chỉ lối nhằm chống lại ách áp bức, bóc lột của giai cấp tư sản. Đồng thời, ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa còn có vai trò tiên tiến trong định hướng về chính trị cho quá trình phát triển và hoàn thiện tồn tại xã hội - xã hội xã hội chủ nghĩa.

V.I.Lênin đã khẳng định: “Chỉ đảng nào được một lý luận tiền phong hướng dẫn thì mới có khả năng làm tròn vai trò chiến sĩ tiền phong”(1). Ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa hình thành, phát triển theo những quy luật chung của sự phát triển xã hội, trong quan hệ tương tác biện chứng với nền tảng sản xuất và đời sống vật chất của xã hội, phản ánh sự phát triển cao của ý thức nhân loại. Vì vậy, xét về cấu trúc, ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa có cấu trúc chung như các loại ý thức chính trị xã hội, nhưng có bản chất và đặc điểm riêng. Điều đó khẳng định tính hơn hẳn về trình độ của ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa, phản ánh xu hướng phát triển tất yếu của tiến bộ xã hội, phản ánh lĩnh vực chính trị của tồn tại xã hội xã hội chủ nghĩa, chỉ rõ tiềm năng và sức mạnh to lớn trong cuộc đấu tranh giai cấp của giai cấp công nhân, nhân dân lao động chống lại chế độ áp bức, bất công vì sự tiến bộ xã hội và hạnh phúc con người, để xây dựng một xã hội mới - xã hội xã hội chủ nghĩa.

Như vậy có thể hiểu, ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa là hệ thống quan điểm, lý luận, tâm lý và tình cảm của giai cấp công nhân về địa vị lịch sử, về mục tiêu và nhiệm vụ chính trị, về đường lối chiến lược, sách lược trong tiến trình xây dựng và cải tạo xã hội theo con đường lý tưởng xã hội xã hội chủ nghĩa.

Quân đội nhân dân Việt Nam là Quân đội từ Nhân dân mà ra, vì Nhân dân mà chiến đấu, vì Nhân dân mà hy sinh, do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh tổ chức, lãnh đạo, giáo dục và rèn luyện, mang bản chất giai cấp công nhân và nhân dân sâu sắc. Ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa của Quân đội ta là ý thức chính trị của giai cấp công nhân, của Đảng Cộng sản Việt Nam, phản ánh tập trung lợi ích của nhân dân lao động và toàn thể dân tộc Việt Nam. Hệ tư tưởng chính trị của Quân đội ta là hệ thống quan điểm, lý luận của giai cấp công nhân, lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động. Tâm lý chính trị của Quân đội ta là những tình cảm chính trị, những cảm xúc, tâm trạng chính trị phản ánh trực tiếp những vấn đề nảy sinh trong cuộc sống hàng ngày của tập thể quân nhân. Do đó, ý thức chính trị của đội ngũ sĩ quan cấp phân đội trong Quân đội có đầy đủ những yếu tố trên và chịu sự chi phối, tác động của ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa Việt Nam và môi trường chính trị quốc tế.

2. Thực trạng công tác bồi dưỡng ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa cho sĩ quan cấp phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam

Ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa là phẩm chất quan trọng hàng đầu của cán bộ, sĩ quan trong Quân đội nói chung, của đội ngũ sĩ quan cấp phân đội nói riêng, là nội dung cốt lõi của nhân tố chính trị tinh thần tạo nên sức mạnh chiến đấu của Quân đội ta trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Đội ngũ sĩ quan cấp phân đội là những người trực tiếp tổ chức thực hiện thắng lợi mọi đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng trong Quân đội; là lực lượng nòng cốt để xây dựng đơn vị vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, góp phần to lớn vào xây dựng Quân đội “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và từng bước hiện đại”. Tuy nhiên, trước yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, nhiệm vụ xây dựng và phát triển Quân đội trong thời kỳ mới đòi hỏi phải nâng cao ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa đối với đội ngũ sĩ quan cấp phân đội, những sĩ quan trẻ chưa từng trải nhiều, ít kinh nghiệm hoạt động thực tiễn.

Trong những năm vừa qua, “thế giới đang trải qua những biến động to lớn, diễn biến rất nhanh chóng, phức tạp, khó dự báo. Hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn, song đang đứng trước nhiều trở ngại, khó khăn; cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, xung đột cục bộ tiếp tục diễn ra dưới nhiều hình thức, phức tạp và quyết liệt hơn”(2). Chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch ráo riết thực hiện âm mưu chiến lược “diễn biến hòa bình” kết hợp với “bạo loạn lật đổ” chống phá quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Trong đó, Quân đội là một trong những mũi nhọn chúng tập trung chống phá nhằm “phi chính trị hóa” Quân đội, làm cho Quân đội ta mất phương hướng, suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống, giảm sút ý chí chiến đấu. Mặt khác, trước sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng khoa học công nghệ hiện đại, quá trình toàn cầu hóa, quốc tế hóa diễn ra mạnh mẽ; sự mở rộng giao lưu hợp tác quốc tế ngày càng gia tăng, sự tác động từ mặt trái của nền kinh tế thị trường, những tiêu cực xã hội tiếp tục ảnh hưởng đến nhận thức tư tưởng, tình cảm, ý chí, niềm tin của đội ngũ cán bộ. sĩ quan trong Quân đội nói chung và đội ngũ sĩ quan cấp phân đội nói riêng.

Trước tình hình đó, cấp ủy, chỉ huy các cấp, các đơn vị trong toàn quân đã triển khai nhiều chủ trương, biện pháp thiết thực nhằm bồi dưỡng, nâng cao ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa cho đội ngũ sĩ quan cấp phân đội, bước đầu đem lại kết quả tích cực, góp phần giữ vững trận địa tư tưởng, củng cố niềm tin chính trị, tăng cường bản lĩnh cách mạng của đội ngũ sĩ quan, chiến sĩ. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy công tác bồi dưỡng ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa cho đội ngũ sĩ quan cấp phân đội vẫn còn một số hạn chế cần khắc phục, như:

Thứ nhất, một bộ phận sĩ quan trẻ, nhất là những người mới ra trường chưa nhận thức đầy đủ về nguy cơ “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, những nguy cơ từ việc suy thoái tư tưởng, dao động chính trị, nhất là khi đối mặt với các tác động từ mặt trái của nền kinh tế thị trường và các thông tin sai lệch trên mạng xã hội. Một số sĩ quan, chiến sĩ thiếu sự kiên định và phản ứng chậm trước các thông tin xấu, có biểu hiện hoài nghi, thiếu kiên định trong các vấn đề phức tạp về chính trị, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến tình hình chính trị quốc tế hoặc khi gặp phải các quan điểm sai trái, chống đối tư tưởng chính trị.

Thứ hai, nội dung, phương pháp giáo dục chính trị cho đội ngũ sĩ quan cấp phân đội chưa thực sự đổi mới mạnh mẽ, thiếu tính thực tiễn, còn nặng về lý thuyết, ít có sự gắn kết với thực tiễn chiến đấu và sinh hoạt đời sống quân ngũ. Các phương pháp giáo dục chủ yếu tập trung vào truyền đạt kiến thức thông qua các bài giảng lý thuyết, thiếu tính tương tác và không tạo ra sự hấp dẫn, lôi cuốn.

Thứ ba, công tác giáo dục chính trị cho đội ngũ sĩ quan cấp phân đội có nơi, có lúc còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng, giữa các cấp ủy và chỉ huy đơn vị. Việc thiếu sự kết nối giữa hoạt động giáo dục chính trị và các chương trình huấn luyện, sinh hoạt đoàn thể khiến cho hiệu quả công tác bồi dưỡng ý thực chính trị xã hội chủ nghĩa cho đội ngũ sĩ quan cấp phân đội chưa cao.

3. Giải pháp nâng cao hiệu quả bồi dưỡng ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa cho đội ngũ sĩ quan cấp phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam

Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy, chính ủy, chính trị viên các cấp.

Các cấp ủy, chỉ huy các cấp cần nhận thức đầy đủ và sâu sắc về vị trí, vai trò của công tác giáo dục, bồi dưỡng ý thức chính trị cho đội ngũ sĩ quan cấp phân đội. Công tác này cần được đưa vào nghị quyết lãnh đạo hàng năm của đơn vị và gắn với nhiệm vụ chính trị trung tâm. Cần có những chỉ đạo quyết liệt, thường xuyên để bảo đảm công tác bồi dưỡng chính trị, tư tưởng được triển khai đồng bộ, thường xuyên và hiệu quả. Đặc biệt, cần xây dựng kế hoạch giáo dục chính trị cho từng giai đoạn và đảm bảo tính linh hoạt trong quá trình thực hiện.

Đội ngũ chính ủy, chính trị viên, cán bộ chủ trì cấp phân đội là lực lượng đóng vai trò nòng cốt trong công tác giáo dục chính trị nói chung và bồi dưỡng ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa nói riêng, chủ động trong việc lãnh đạo, giáo dục và quán triệt tư tưởng chính trị cho mọi quân nhân trong đơn vị, trong đó có đội ngũ sĩ quan cấp phân đội. Họ sử dụng các hình thức giáo dục chính trị như thuyết trình, hội nghị và tọa đàm để phổ biến đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước ta đến gần hơn với đời sống quân nhân, từ đó góp phần nâng cao nhận thức và ý thức chính trị. Do đó, việc phát huy vai trò của đội ngũ này là cơ sở, điều kiện then chốt nhằm nâng cao ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa của sĩ quan cấp phân đội ở các đơn vị trong Quân đội.

Đặc biệt, người chỉ huy, chính ủy, chính trị viên các cấp phải luôn gần gũi, sâu sát với sĩ quan cấp phân đội, nắm bắt tình hình tư tưởng, kịp thời giải quyết các vấn đề phát sinh, đồng thời làm gương trong việc rèn luyện phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống. Thường xuyên tổ chức các phong trào thi đua về học tập, rèn luyện chính trị, khuyến khích sĩ quan trẻ tham gia các hoạt động nhằm bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, nâng cao ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa.

Hai là, đổi mới nội dung, hình thức và phương pháp giáo dục chính trị.

Việc đổi mới nội dung, hình thức và phương pháp giáo dục chính trị có vai trò quan trọng đối với việc nâng cao hiệu quả bồi dưỡng ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa, thông qua đó phát huy vai trò của mọi tổ chức, lực lượng tham gia vào hoạt động giáo dục chính trị, nội dung, hình thức được đa dạng hóa, chất lượng, hiệu quả được nâng cao. Do đó, cần tăng cường kết hợp giữa giáo dục chính trị cơ bản và việc cập nhật các thông tin thời sự, chính trị, xã hội một cách kịp thời sẽ giúp sĩ quan cấp phân đội ở các đơn vị nhận thức rõ ràng về tình hình thế giới, khu vực và trong nước.

Việc đổi mới nội dung giáo dục chính trị nhằm điều chỉnh những nội dung không còn phù hợp với thực tiễn hoạt động quân sự. Các nội dung giáo dục không chỉ bám sát với yêu cầu của quy chế giáo dục chính trị mà còn có tính sáng tạo, linh hoạt và tính cập nhật, trong đó gắn với nhiệm vụ trang bị và bồi dưỡng ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa, đi sâu vào bồi dưỡng thế giới quan xã hội chủ nghĩa, mục tiêu, lý tưởng chiến đấu và niềm tin của người đảng viên cộng sản.

Bên cạnh đó, tiến hành đổi mới hình thức giáo dục chính trị theo hướng đa dạng, cùng với các hình thức giáo dục chính trị cơ bản được quy định trong quy chế giáo dục chính trị, chủ thể giáo dục cần tiến hành tổ chức các buổi đối thoại, tọa đàm, sinh hoạt chính trị theo chủ đề để tạo sự lôi cuốn và tăng tính tương tác. Ngoài ra, cần đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy chính trị, xây dựng bài giảng điện tử, sử dụng video, hình ảnh minh họa sinh động giúp việc truyền đạt dễ hiểu và thu hút hơn.

Ba là, tăng cường rèn luyện thực tiễn, gắn lý luận với huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu.

Nhiệm vụ huấn luyện sẵn sàng chiến đấu được Quân ủy Trung ương xác định là nhiệm vụ chính trị trung tâm, đây là nhiệm vụ quyết định đến sức mạnh sẵn sàng chiến đấu của Quân đội ta, trong đó, chính trị tư tưởng của mọi quân nhân có vai trò tác động không nhỏ đến chất lượng huấn luyện. Do đó, cần phải trang bị, bồi dưỡng và nâng cao ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa, để mọi quân nhân đều có ý chí, bản lĩnh chính trị, quyết tâm thực hiện thắng lợi nhiệm vụ huấn luyện trong mọi điều kiện, hoàn cảnh.

Để tăng cường rèn luyện thực tiễn, gắn lý luận với huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, cần tổ chức các đợt hành quân dã ngoại, diễn tập phối hợp để nâng cao bản lĩnh chính trị và kỹ năng xử lý tình huống thực tế. Từ đó, sĩ quan cấp phân đội sẽ có điều kiện thử thách bản thân trong các tình huống thực tế, củng cố niềm tin vào mục tiêu, lý tưởng. Bên cạnh đó, tăng cường các hoạt động huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu gắn liền với công tác dân vận, công tác phòng, chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn, bảo vệ an ninh, trật tự ở địa phương để sĩ quan cấp phân đội có thể nâng cao khả năng tổ chức và lãnh đạo trong mọi hoàn cảnh.

Bốn là, chủ động đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, phản động của các thế lực thù địch.

Chính ủy, chính trị viên và cán bộ chủ trì đơn vị đóng vai trò quan trọng trong công tác đấu tranh với các quan điểm sai trái, thù địch nhằm bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Họ cần chủ động thông tin, truyền đạt những thông điệp phản bác lại các luận điệu xuyên tạc, từ đó giúp cho đội ngũ sĩ quan cấp phân đội trong đơn vị nhận diện đúng sai, nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ Tổ quốc và xây dựng chủ nghĩa xã hội “kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia”(3). Bên cạnh đó, đội ngũ chỉ huy, chính ủy, chính trị viên trên cương vị lãnh đạo, chỉ đạo cần tổ chức lực lượng chuyên trách, nắm bắt tình hình thông tin dư luận trong đơn vị, đồng thời thường xuyên cung cấp các thông tin đúng đắn, chính thống, định hướng tư tưởng kịp thời. Ngoài ra, cần tiến hành bồi dưỡng cho đội ngũ sĩ quan cấp phân đội kỹ năng nhận diện và phản bác các quan điểm sai trái, thông tin xấu độc từ các nguồn không chính thống, bảo vệ vững chắc trận địa tư tưởng, bảo vệ sự trong sáng của Quân đội ta.

Bồi dưỡng ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa cho sĩ quan cấp phân đội là nhiệm vụ cấp thiết, có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức. Trong bối cảnh hiện nay, để bảo đảm đội ngũ sĩ quan cấp phân đội có đủ bản lĩnh, phẩm chất và năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, cần sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt của các cấp ủy, chỉ huy, cơ quan chính trị cùng với sự tự giác, tích cực của mỗi sĩ quan cấp phân đội, góp phần xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao./.

Ghi chú:

(1) V.I. Lênin, Toàn tập, tập 6, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1975, tr.30-32.

(2) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb CTQG-ST, H.2021, tr.105-106.

(3) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập II, Nxb CTQG-ST, H.2021, tr.94.

Bùi Xuân Bắc - Học viện Chính trị