Tăng cường bồi dưỡng, rèn luyện đội ngũ cán bộ quân đội theo những nguyên tắc xây dựng đạo đức mới của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong giai đoạn cách mạng hiện nay

Abstract: President Ho Chi Minh’s views on cultivating and practicing new ethics for cadres and Party members remain profoundly relevant and valuable in today’s revolutionary context. Therefore, applying his principles on building new ethics is essential in the training and development of military officers - aiming to foster a politically and ideologically steadfast force with strong revolutionary ethics, competence, bravery, and integrity. This contributes to building a revolutionary, regular, elite, and gradually modernized Vietnam People’s Army.

Keywords: Training; military officers; new ethics; Ho Chi Minh.

Chủ tịch Hồ Chí Minh với đoàn đại biểu Anh hùng, chiến sĩ thi đua các lực lượng vũ trang nhân dân giải phóng miền Nam ra thăm miền Bắc (11/1965). Ảnh: Tư liệu

Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức là hệ thống quan điểm cơ bản và toàn diện, sâu sắc bao gồm vị trí, vai trò, những chuẩn mực đạo đức cơ bản và các nguyên tắc xây dựng đạo đức mới cho mỗi cán bộ, đảng viên và nhân dân Việt Nam. Thắng lợi của cách mạng Việt Nam trong hơn 95 năm qua đã chứng minh Đảng Cộng sản Việt Nam luôn kiên định, vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, coi đó là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động, trong đó có vai trò hết sức to lớn của tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. Sự khác biệt của Chủ tịch Hồ Chí Minh khi nêu ra những nguyên tắc cơ bản, định hướng cho việc xây dựng nền đạo đức mới ở Việt Nam là đề cao việc rèn luyện, thực hành đạo đức cho cán bộ, đảng viên và nhân dân. Thực tiễn trong giai đoạn cách mạng mới hiện nay đặt ra yêu cầu phải xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên nói chung, đội ngũ cán bộ, đảng viên quân đội nói riêng thực sự có đủ “đức” và “tài” ngang tầm nhiệm vụ theo tấm gương, đạo đức Hồ Chí Minh là hết sức cần thiết.

Có thể khái quát một số quan điểm cơ bản của Hồ Chí Minh về nguyên tắc xây dựng đạo đức mới như sau: 

Thứ nhất, nói phải đi đôi với làm, phải nêu gương về đạo đức.

Chủ tịch Hồ Chí Minh coi đây là nguyên tắc quan trọng bậc nhất trong xây dựng một nền đạo đức mới. Đối với mỗi người, nhất là đối với những người lãnh đạo, lời nói phải đi đôi với việc làm thì mới đem lại hiệu quả thiết thực cho chính bản thân và có tác dụng đối với người khác. Nếu nói nhiều, làm ít, nói mà không làm, hơn nữa nói một đằng làm một nẻo thì chỉ đem lại hiệu quả phản tác dụng. “Một dân tộc, một đảng và mỗi con người, ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lòng dạ không trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân(1).

Nêu gương về đạo đức có tầm quan trọng đặc biệt trong đời sống, có ý nghĩa thúc đẩy xã hội phát triển. Nói đi đôi với làm phải gắn liền với nêu gương về đạo đức. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Nói chung thì các dân tộc phương Đông đều giàu tình cảm và đối với họ một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”(2). Người cho rằng, hơn bất cứ một lĩnh vực nào khác, trong việc xây dựng một nền đạo đức, đạo đức cách mạng phải đặc biệt chú trọng “đạo làm gương”. Trong gia đình, đó là tấm gương của bố mẹ đối với con cái, của anh chị đối với các em; trong nhà trường, đó là tấm gương của thầy cô giáo đối với học sinh; trong tổ chức, tập thể là tấm gương của người lãnh đạo, phụ trách, của cấp trên đối với cấp dưới; trong xã hội là tấm gương của người này đối với người kia, của thế hệ đi trước đối với thế hệ đi sau. 

Thứ hai, xây đi đôi với chống.  

Cùng với việc xây dựng những phẩm chất đạo đức tốt đẹp, nhất thiết phải chống những biểu hiện sai trái, xấu xa, trái với những yêu cầu đạo đức mới. Vì vậy, trong lĩnh vực đạo đức xây phải đi đôi với chống, muốn xây phải chống, chống nhằm mục đích xây. Xây dựng đạo đức mới trước hết phải được tiến hành bằng việc giáo dục những phẩm chất, những chuẩn mực đạo đức mới từ trong gia đình đến nhà trường và ngoài xã hội; thông qua hoạt động thực tiễn; cụ thể hoá phẩm chất đạo đức chung cho phù hợp với từng đối tượng khác nhau và điều quan trọng là phải khơi dậy sự ý thức của mỗi người.

Kết hợp xây đi đôi với chống những cái ác, tiến tới xoá bỏ, diệt trừ cái ác. Việc chống những cái xấu, cái sai, cái vô đạo đức phải được tiến hành bằng tự phê bình và phê bình, bằng giáo dục, thuyết phục, bằng kỷ luật của Đảng hay bằng pháp luật của Nhà Nước. Người đặc biệt coi trọng việc chống chủ nghĩa cá nhân, vì chủ nghĩa cá nhân là một thứ bệnh cực kỳ nguy hiểm, nó đẻ ra hàng trăm thứ bệnh khác như: tham ô, hủ hoá, lãng phí, xa hoa, tự cao, tự đại, chuyên quyền, tham danh, trục lợi… Theo Người, để xây và chống hiệu quả thì phải: “Lấy gương người tốt, việc tốt để hàng ngày giáo dục lẫn nhau là một trong những cách tốt nhất để xây dựng Đảng, xây dựng các tổ chức cách mạng, xây dựng con người mới, cuộc sống mới”(3).

Thứ ba, phải tu dưỡng đạo đức suốt đời.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã là người thì ai cũng có chỗ hay, chỗ dở, chỗ tốt, chỗ xấu, ai cũng có thiện, có ác trong mình. Vấn đề là dám nhìn thẳng vào con người mình, không tự lừa dối, huyễn hoặc; thấy rõ cái hay, cái tốt, cái thiện để phát huy, thấy rõ cái dở, cái xấu để khắc phục. Đối với mỗi người, việc tu dưỡng đạo đức phải được thực hiện trong mọi hoạt động thực tiễn, trong mọi quan hệ xã hội. Người viết: “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”(4), “điều gì phải, thì cố làm cho kỳ được, dù là việc nhỏ. Điều gì trái, thì hết sức tránh, dù là một điều trái nhỏ”. Vì vậy, phải thường xuyên chăm lo tu dưỡng đạo đức như việc rửa mặt hàng ngày; phải làm kiên trì, bền bỉ, suốt đời. Người thường nhắc nhở: đạo đức cách mạng không phải từ trên trời sa xuống, nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển, củng cố; cũng như “ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”.

Những nguyên tắc về xây dựng đạo đức mới của Chủ tịch Hồ Chí Minh cho đến ngày nay vẫn còn nguyên tính thời sự, soi sáng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân, trong đó có đội ngũ cán bộ, đảng viên quân đội học tập, rèn luyện và vận dụng trong xây dựng đạo đức cách mạng trong giai đoạn cách mạng mới. Vận dụng những nguyên tắc xây dựng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng những chuẩn mực, nguyên tắc đạo đức của đội ngũ cán bộ quân đội sẽ giúp họ trở thành những tấm gương ngời sáng về đạo đức cách mạng, thực sự là hạt nhân đoàn kết trong lãnh đạo, chỉ huy đơn vị. Tuy nhiên, trước tác động của nền kinh tế thị trường, đã có một bộ phận nhỏ cán bộ quân đội không còn giữ nguyên được phẩm chất cao quý đó, họ chưa thực sự là tấm gương cho chiến sĩ noi theo. Trong quản lý đơn vị còn nặng về mệnh lệnh hành chính mà chưa quan tâm đến giáo dục, thuyết phục, nêu gương; còn không ít cán bộ có tính gia trưởng, quan liêu gây ảnh hưởng đến kết quả thực hiện nhiệm vụ của đơn vị. Trong sự nghiệp đổi mới đất nước gắn với quá trình xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, từng bước hiện đại đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay đòi hỏi cần phải vận dụng nguyên tắc xây dựng đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào rèn luyện đạo đức của đội ngũ cán bộ quân đội một cách triệt để và sáng tạo hơn nữa. Trong đó, cần tập trung làm tốt một số nội dung, yêu cầu chính sau:

Một là, nâng cao nhận thức về nguyên tắc đạo đức Hồ Chí Minh gắn với việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và sát với tình hình thực tiễn hiện nay.

Tuyên truyền, giáo dục cho mọi cán bộ trong quân đội nhận thức sâu sắc về các nguyên tắc xây dựng đạo đức Hồ Chí Minh là cơ sở tạo chuyển biến trong xây dựng đạo đức mới xã hội chủ nghĩa. Tăng cường đổi mới nội dung, phương thức tuyên truyền, giáo dục chính trị, tư tưởng, nghiên cứu, học tập các nghị quyết, chỉ thị, kết luận, quy định của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, trọng tâm là: Kết luận số 01-KL/TW ngày 18/5/2021 của Bộ Chính trị “Về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”; Quy định số 37-QĐ/TW ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương “Về những điều đảng viên không được làm”; Kết luận số 21-KL ngày 25/10/2021 của Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII “Về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn diến”, “tự chuyển hóa”; Chỉ thị số 855-CT/QUTW ngày 12/8/2019 của Thường vụ Quân ủy Trung ương về đẩy mạnh thực hiện Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ” thời kỳ mới; Nghị quyết số 847-NQ/QUTW ngày 28/12/2021 của Quân ủy Trung ương “Về phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân trong tình hình mới”; Quy định số 144-QĐ/TW ngày 09/5/2024 quy định chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên giai đoạn mới (Quy định số 144)... Bên cạnh đó, cần đổi mới nội dung, hình thức truyền đạt, phương pháp nêu gương của cán bộ cấp trên đối với cấp dưới, của cán bộ đối với chiến sĩ, thực hiện tốt phương châm “nói ít, làm nhiều; nói đi đôi với làm”; bảo đảm thiết thực, hiệu quả, có trọng tâm, trọng điểm; đề cao trách nhiệm tự học, tự nghiên cứu của cán bộ, đảng viên. Đẩy mạnh tuyên truyền gương người tốt, việc tốt; làm tốt việc nhân rộng điển hình tiên tiến ở các đơn vị. Đồng thời, cần chú trọng giáo dục tình thương yêu đồng chí, đồng đội cho mọi quân nhân, tập trung trước hết vào đội ngũ cán bộ từ đại đội trưởng xuống đến tiểu đội trưởng, những cán bộ trực tiếp hàng ngày cùng ăn, cùng ở, cùng huấn luyện và công tác với chiến sĩ. Bên cạnh đó, phải xử lý nghiêm những biểu hiện quân phiệt trong đơn vị. Gắn công tác tuyên truyền giáo dục với thực hiện tốt việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và phong trào thi đua quyết thắng của đơn vị.

Hai là, coi trọng xây dựng các tổ chức trong đơn vị thực sự trở thành môi trường đạo đức tích cực để giáo dục, củng cố, tăng cường đạo đức cách mạng cho mỗi cán bộ quân đội.

Xây dựng chi bộ, cấp ủy đảng cơ sở trong sạch, vững mạnh, tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng, vai trò của các tổ chức chỉ huy, tổ chức quần chúng trong bồi dưỡng, giáo dục, giám sát việc rèn luyện đạo đức cách mạng của đội ngũ cán bộ theo nguyên tắc đạo đức Hồ Chí Minh với những tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của từng cán bộ. Bởi cán bộ và công tác cán bộ là then chốt của mọi then chốt, vấn đề đạo đức của cán bộ quân đội là vấn đề hết sức quan trọng, sống còn trong sự nghiệp xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại và là vấn đề quyết định đến việc xây dựng chi bộ, cấp ủy đảng trong sạch, vững mạnh. Qua đó, góp phần đấu tranh với những tư tưởng phi đạo đức trong đơn vị, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong nội bộ đơn vị, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, chi bộ trong sạch, vững mạnh. Bên cạnh đó, chi bộ, cấp ủy đảng cơ sở cần xây dựng và phát huy vai trò nêu gương của đội ngũ đảng viên, đặc biệt đảng viên là cán bộ chủ chốt. Bởi, xây dựng đạo đức của cán bộ chủ chốt là mấu chốt của mấu chốt trong công tác xây dựng Đảng và công tác cán bộ, cũng như trong phát huy vai trò nêu gương đối với cấp dưới. 

Việc phát huy vai trò các tổ chức, đặc biệt là tổ chức đảng có ý nghĩa quyết định trong xây dựng đạo đức cán bộ. Vì vậy, cần làm tốt việc xây dựng tổ chức đảng thực sự trong sạch, vững mạnh, đơn vị vững mạnh toàn diện. Coi trọng xây dựng chi bộ, cấp ủy đảng cơ sở trong sạch vững mạnh, trong đó có tiêu chí về rèn luyện đạo đức. Chi bộ từng cơ quan, đơn vị phải thực sự là hạt nhân trung tâm đoàn kết của đơn vị, lãnh đạo đơn vị hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, là môi trường quản lý, giáo dục, rèn luyện cán bộ, đảng viên làm nòng cốt cho giáo dục, rèn luyện đơn vị. 

Phát huy vai trò của người chỉ huy, chính ủy, chính trị viên, cơ quan chính trị và các tổ chức quần chúng ở các cấp trong giáo dục, rèn luyện xây dựng đạo đức cách mạng. Phát huy tốt vai trò các các nhân tố này sẽ đạt hiệu quả tối ưu trong xây dựng đạo đức quân nhân, vì sự phối hợp đồng bộ các tổ chức trong đơn vị có tác động trực tiếp, liên tục tới việc hình thành, củng cố phẩm chất đạo đức quân nhân. 

Ba là, phát huy vai trò nêu gương của đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cán bộ lãnh đạo, cán bộ chủ trì, chỉ huy đơn vị.

Cán bộ là gốc của mọi công việc, là tấm gương sáng để cho quân nhân thuộc quyền của mình học tập và noi theo. Cán bộ chủ chốt, người đứng đầu luôn mẫu mực trong công việc, trong cuộc sống, trong tự tu dưỡng, rèn luyện những chuẩn mực đạo đức cách mạng thực sự là tấm gương sáng sẽ là những tấm gương mẫu mực để cho cán bộ, chiến sĩ, quân nhân trong đơn vị học tập và noi theo. Đây cũng là đòi hỏi tất yếu đối với người đứng đầu trong việc tự học tập, tu dưỡng và rèn luyện theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, gắn với thực hiện và hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao. 

Tự tu dưỡng, rèn luyện là yếu tố quyết định trực tiếp đến chất lượng, hiệu quả quá trình nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ. Tự tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của cán bộ quân đội theo nguyên tắc đạo đức Hồ Chí Minh là hành động tự giác của mỗi cá nhân trong việc rèn luyện năng lực công tác, có tinh thần ham học hỏi cầu tiến bộ, khắc phục những hạn chế của bản thân. Tự tu dưỡng, rèn luyện là quá trình cán bộ quân đội tự đấu tranh với chính bản thân mình trong khắc phục, sửa chữa những khuyết điểm, hạn chế của mình đó chính là đấu tranh để chiến thắng chủ nghĩa cá nhân. Đồng thời, đẩy mạnh tự phê bình và phê bình theo tư tưởng Hồ Chí Minh, nhằm không ngừng hoàn thiện đạo đức, nhân cách của cán bộ quân đội cách mạng. Trong thực hiện tự phê bình và phê bình, cán bộ quân đội phải có thái độ nghiêm túc trong tiếp thu ý kiến đóng góp của tập thể nhưng cũng cần chống thái độ “dễ người, dễ ta”, hoặc lợi dụng phê bình để thực hiện mục đích cá nhân, không trong sáng. Ngoài ra, mỗi cán bộ quân đội cần tích cực tham gia vào các hoạt động chuyên môn, tạo ra cơ sở tự nhận thức vị trí, vai trò và động lực phát triển toàn diện cả về phẩm chất đạo đức, năng lực chỉ huy, góp phần xây dựng cán bộ quân đội vừa “hồng”, vừa “chuyên”, thật sự cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư.

Bốn là, quan tâm xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách và đẩy mạnh việc biểu dương gương người tốt, việc tốt với đi đôi với việc đấu tranh chống những biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống trong đội ngũ cán bộ quân đội.

Xây dựng đạo đức cán bộ quân đội có tính đặc thù trong hoạt động quân sự, không thể thành công với cách làm qua loa, chiếu lệ, hình thức và nhất là quan niệm sai lầm cho đạo đức là cái có sẵn. Đó là cách làm việc chủ quan, phiến diện và cần loại bỏ, bởi đạo đức của cán bộ quân đội cách mạng chỉ được hình thành trên cơ sở một quá trình giáo dục, rèn luyện lâu dài, gian khổ, kiên trì, bền bỉ. Do vậy, cần làm tốt việc gắn rèn luyện đạo đức cán bộ quân đội với đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, chống cách làm việc kiểu máy móc, chuyên quyền, “yêu nên tốt, ghét nên xấu”; luôn luôn cảnh giác trong đấu tranh làm thất bại âm mưu “phi chính trị hóa” quân đội của các thế lực thù địch. Khắc phục ngay mọi biểu hiện mơ hồ, ảo tưởng về giá trị “đạo đức phương Tây”, đặc biệt là lối sống thực dụng. 

Trong giai đoạn hiện nay, việc rèn luyện bản thân theo nguyên tắc đạo đức mới của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cán bộ quân đội sẽ trở thành người có tư cách đạo đức sáng trong, hết lòng, hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Do đó, tăng cường xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội thực sự đủ phẩm chất, chuẩn mực và nguyên tắc đạo đức cách mạng là trực tiếp góp phần nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, đồng thời củng cố, giữ vững niềm tin của Nhân dân đối với Quân đội ta trong tình hình mới./. 

----------------------------

Ghi chú: 

(1) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 15, Nxb CTQG-ST, H.2011, tr.672.

(2) Hồ Chí Minh, Toàn tập, sđd, tập 2, tr.284.

(3) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Sđd, tập 5, tr.672.

(4) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Sđd, tập 11, tr.612.

Đại tá Đỗ Phạm Hùng - Học viện Quốc phòng, Bộ Quốc phòng; Trung tá Vũ Văn Nam - Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng