Hải Phòng sẽ có cơ chế và chính sách đặc thù sau sáp nhập xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp

Màn trình diễn pháo hoa rực rỡ chào mừng Kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Hải Phòng và khai mạc Lễ hội Hoa phượng đỏ 2025 .(nguồn: https://haiphong.gov.vn/)

Căn cứ Nghị quyết Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII (Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025); các Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính (ĐVHC) các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền 02 cấp; Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025; Nghị quyết số 76/2025/UBTVQH15 ngày 14/4/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính; Nghị quyết số 74/NQ-CP ngày 07/4/2025 của Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp, sau khi phối hợp với Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh Hải Dương, UBND thành phố Hải Phòng đã trình Chính phủ Đề án sáp nhập tỉnh Hải Dương và thành phố Hải Phòng. 

Hải Phòng và Hải Dương với các chính sách đặc thù đang thực hiện trước đây

Hải Phòng là một thành phố đặc thù, Trung ương đã có sự quan tâm đặc biệt đối với Hải Phòng không chỉ vì Hải Phòng mà vì cả vùng, cả nước; thành phố hiện đang tiếp tục đầu tư có trọng tâm, trọng điểm vào các lĩnh vực then chốt như phát triển cảng biển, logistics, công nghiệp công nghệ cao, khoa học và công nghệ; tập trung nâng cao chất lượng quy hoạch, cơ sở hạ tầng, giao thông hiện đại, đô thị thông minh, thu hút đầu tư, cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và đời sống của Nhân dân...; phát huy được vai trò động lực phát triển của cả Vùng Đồng bằng sông Hồng, trung tâm logistics quốc tế hiện đại, thành phố xanh, thông minh, cơ bản đạt các tiêu chí đô thị loại đặc biệt, đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo tinh thần Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/01/2019 và Nghị quyết số 30-NQ/TW ngày 23/11/2022 của Bộ Chính trị.

Từ năm 2021, Hải Phòng đã triển khai chính sách đặc thù theo Nghị quyết số 35/2021/QH15 (Nghị quyết số 35/2021/QH15) về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Hải Phòng; theo đó, quy định thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù đối với thành phố Hải Phòng về quản lý tài chính, ngân sách nhà nước, phân cấp quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai, quy hoạch và thu nhập của cán bộ, công chức, viên chức thuộc thành phố quản lý. 

Thực hiện Nghị quyết số 35/2021/QH15, Hội đồng nhân dân thành phố Hải Phòng đã ban hành 12 nghị quyết triển khai thực hiện Nghị quyết số 35/2021/QH15 để cụ thể hóa các quy định của Trung ương thành các văn bản liên quan đến lĩnh vực tài chính, ngân sách nhà nước, đầu tư, quản lý đất đai, quản lý quy hoạch, thu nhập của cán bộ công chức, viên chức thuộc Thành phố quản lý. Một số cơ chế, chính sách nổi bật là: cơ chế, chính sách về quản lý tài chính, ngân sách đã khuyến khích Hải Phòng phấn đấu tăng thu ngân sách nhà nước đóng góp vào ngân sách Trung ương; cơ chế, chính sách về quản lý đất đai đã tạo điều kiện thuận lợi cho Thành phố chủ động, linh hoạt và phản ứng nhanh với những yêu cầu cấp bách về khai thác, sử dụng nguồn lực đất đai; cơ chế, chính sách về quản lý quy hoạch đã tạo sự chủ động cho thành phố thúc đẩy sớm việc thu hút một số dự án đầu tư trọng điểm có tính chất dẫn dắt, lan tỏa các ngành, lĩnh vực khác cùng phát triển; cơ chế chính sách về tăng thêm thu nhập cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức góp phần tạo động lực thúc đẩy cán bộ, công chức, viên chức phấn đấu đạt hiệu quả cao trong công tác. Bên cạnh cơ chế đặc thù do Quốc hội ban hành, HĐND thành phố Hải Phòng đã ban hành 31 nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù của thành phố trên hầu hết các lĩnh vực.

Hải Dương là một tỉnh có chức năng và vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của vùng Đồng bằng sông Hồng cũng như cả nước. Nằm ở trung tâm vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, trên hành lang kinh tế Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh, tỉnh Hải Dương là cửa ngõ kết nối thủ đô Hà Nội với cảng biển Hải Phòng và vùng Đông Bắc, là trung tâm phát triển trong vùng động lực, bao gồm thành phố Hà Nội và các địa phương dọc theo trục Quốc lộ 5 và Quốc lộ 18. Chính vì vậy, chính sách đặc thù của tỉnh Hải Dương được xây dựng trên định hướng phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch vùng và các tiềm năng, lợi thế riêng của tỉnh, bao gồm: chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và thu hút đầu tư; chính sách phát triển nông nghiệp và nông thôn; Chính sách phát triển nguồn nhân lực; chính sách tài chính - ngân sách; chính sách phát triển đô thị và khu kinh tế. Hội đồng nhân dân tỉnh Hải Dương đã ban hành 60 nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù của thành phố trên hầu hết các lĩnh vực.

Đề xuất cơ chế đặc thù cho Hải Phòng sau sáp nhập

Theo quan điểm chỉ đạo của Trung ương, sẽ sáp nhập tỉnh Hải Dương và thành phố Hải Phòng thành một thành phố trực thuộc Trung ương, lấy tên là thành phố Hải Phòng. Về việc thực hiện một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Hải Phòng sau sáp nhập sẽ thế nào, Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Văn Tùng cho biết sẽ có kiến nghị gửi tới Quốc hội và Chính phủ, trong đó đáng chú ý là đề xuất sớm thông qua Nghị quyết thay thế Nghị quyết số 35/2021/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Hải Phòng. Trong đó có việc xây dựng đề án thành lập Khu Thương mại tự do Hải Phòng, với một số chính sách đang được nghiên cứu, thiết kế theo hướng tiệm cận mô hình trung tâm tài chính. Cụ thể như: cơ chế tự do hóa lãi suất, cho phép sử dụng ngoại tệ linh hoạt và mở rộng hoạt động của các chi nhánh ngân hàng nước ngoài…

Ngày 05/5/2025, Văn phòng Trung ương Đảng đã có Văn bản số 14708-CV/VPTW thông báo ý kiến của Bộ Chính trị về việc chuyển tiếp áp dụng một số cơ chế, chính sách đặc thù đã được Quốc hội cho phép thực hiện tại một số địa phương sau khi thực hiện sắp xếp bộ máy, mở rộng địa giới hành chính theo chủ trương của Đảng, Nhà nước. Theo đó, đồng ý về chủ trương cho phép các địa phương tiếp tục thực hiện cơ chế, chính sách đặc thù mà Quốc hội đã cho phép thực hiện đối với các địa phương sau sáp nhập, đồng thời đề nghị thể chế hóa chủ trương này bằng hình thức phù hợp tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV.

Ngày 13/5/2025, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã nghe Tờ trình và báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thay thế Nghị quyết số 35/2021/QH15 ngày 13/11/2021 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Hải Phòng. Dự thảo Nghị quyết đã có điều khoản mở áp dụng cho trường hợp sáp nhập. Tuy nhiên, đánh giá tác động, mục tiêu đặt ra hiện cơ bản dựa trên cơ sở địa giới hiện có, dân số hiện hữu, tiềm năng của riêng Hải Phòng trước sáp nhập. Vì vậy, cơ quan thẩm tra đề nghị nghiên cứu kỹ lưỡng, xây dựng chính sách phù hợp, tương ứng để phát huy lợi thế, đặc điểm riêng biệt về vị trí địa lý, tình hình kinh tế, văn hóa, xã hội; bảo đảm phù hợp với Văn bản số 14708-CV/VPTW về thông báo ý kiến của Bộ Chính trị về việc chuyển tiếp áp dụng một số cơ chế, chính sách đặc thù đã được Quốc hội cho phép thực hiện tại một số địa phương sau khi thực hiện sắp xếp bộ máy, mở rộng địa giới hành chính theo chủ trương của Đảng, Nhà nước. Dự thảo Nghị quyết đã có điều khoản mở áp dụng cho trường hợp sáp nhập. Tuy nhiên, đánh giá tác động, mục tiêu đặt ra hiện cơ bản dựa trên cơ sở địa giới hiện có, dân số hiện hữu, tiềm năng của riêng Hải Phòng trước sáp nhập. Vì vậy, cơ quan thẩm tra đề nghị nghiên cứu kỹ lưỡng, xây dựng chính sách phù hợp, tương ứng để phát huy lợi thế, đặc điểm riêng biệt về vị trí địa lý, tình hình kinh tế, văn hóa, xã hội; bảo đảm phù hợp với Văn bản số 14708-CV/VPTW về thông báo ý kiến của Bộ Chính trị về việc chuyển tiếp áp dụng một số cơ chế, chính sách đặc thù đã được Quốc hội cho phép thực hiện tại một số địa phương sau khi thực hiện sắp xếp bộ máy, mở rộng địa giới hành chính theo chủ trương của Đảng, nhà nước. 

Về vấn đề miễn thuế thu nhập doanh nghiệp, thu nhập cá nhân đối với hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong dự thảo Nghị quyết, cơ quan thẩm tra bày tỏ tán thành về chủ trương vì tương tự như Đà Nẵng. Song đối với việc “miễn thuế thu nhập doanh nghiệp”, cơ quan thẩm tra đề nghị xem xét, bổ sung quy định: “Trường hợp doanh nghiệp thuộc đối tượng áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu thì thực hiện nộp thuế theo quy định tương ứng” để bảo đảm thống nhất với chính sách thuế tối thiểu toàn cầu.

Về quản lý đầu tư, cơ quan thẩm tra tán thành việc phân cấp cho Thành phố theo đúng tinh thần Nghị quyết số 45 của Bộ Chính trị, tuy nhiên, đề nghị bổ sung quy định về chế độ trách nhiệm, bảo đảm quyền hạn đi đôi với trách nhiệm.

Về thành lập Khu thương mại tự do tại thành phố Hải Phòng, cơ quan thẩm tra cho rằng việc thí điểm thành lập Khu thương mại tự do là cần thiết, là quyết tâm chính trị của thành phố Hải Phòng và Chính phủ; có đủ căn cứ chính trị, cơ sở pháp lý. Tuy nhiên, đây là vấn đề lớn, không chỉ mang tính chất kinh tế mà liên quan đến quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội. Vì vậy, cơ quan thẩm tra đề nghị làm rõ sự tác động đến tăng trưởng kinh tế, ngân sách, xã hội; tính lan tỏa vùng miền...; cơ chế quản lý rủi ro, cơ chế giám sát bảo đảm một mặt thông thoáng song giữ vững an toàn tài chính, an ninh kinh tế, trật tự xã hội; Trách nhiệm trong triển khai của các cá nhân, tổ chức liên quan

Việc ban hành nghị quyết mới thay thế Nghị quyết số 35/2021/QH15 ngày 13/11/2021 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Hải Phòng là cần thiết để tháo gỡ điểm nghẽn, phát huy tối đa tiềm năng của Hải Phòng, hướng tới xây dựng khu thương mại tự do và đẩy mạnh thu hút đầu tư chiến lược, mở ra không gian phát triển mới cho vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc, sẽ là đô thị tích hợp, có sự cạnh tranh cao trong khu vực và quốc tế./.

Anh Minh