Đổi mới quản trị địa phương: Yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh tổ chức chính quyền 2 cấp

TS. Vũ Xuân Thanh, Phó Viện trưởng Viện Khoa học tổ chức nhà nước và Lao động, chủ trì Hội thảo; cùng với sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. Vũ Xuân Thanh nhấn mạnh, Hội thảo lần này trong khuôn khổ Chương trình khoa học trọng điểm cấp Bộ “Quản trị địa phương ở Việt Nam - Những vấn đề lý luận và thực tiễn”, thực hiện trong giai đoạn 2025 – 2027. Hội thảo nhằm mục đích trao đổi, cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn về quản trị địa phương phù hợp với đặc thù của từng loại hình đơn vị hành chính (đô thị, tỉnh, cơ sở), từ đó đề xuất các giải pháp đột phá, khả thi, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác quản trị địa phương phù hợp với từng loại hình đơn vị hành chính, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững trong giai đoạn mới.

TS. Vũ Xuân Thanh phát biểu khai mạc Hội thảo

Tại Hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học đã tập trung trao đổi, làm rõ hơn các vấn đề lý luận về quản trị địa phương ở đơn vị hành chính (đô thị, tỉnh và cơ sở): Phân biệt giữa quản trị địa phương - chính quyền địa phương, chính quyền số, yêu cầu xây dựng chính quyền số trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp; quản trị thông minh; giám sát và phản biện xã hội trong quản trị địa phương; cơ chế và trách nhiệm giải trình của các chủ thể quản trị địa phương...

Bên cạnh đó, các đại biểu cũng trao đổi kinh nghiệm của một số nước về quản trị đô thị thông minh, quản trị địa phương ở các loại hình đơn vị hành chính, từ đó rút ra những giá trị tham khảo cho Việt Nam. Đặc biệt, làm rõ khái niệm đô thị, đặc trưng của quản trị đô thị; cũng như thực trạng về quản trị địa phương từng loại hình đơn vị hành chính; đổi mới quản trị địa phương ở đơn vị hành chính cơ sở; thực trạng sự tham gia của cộng đồng trong giám sát và phản biện xã hội nhằm nâng cao trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương; hợp tác công - tư trong cung cấp dịch vụ công ở địa phương... Từ đó, đề xuất định hướng, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản trị địa phương phù hợp với từng loại hình đơn vị hành chính, đặc biệt trong bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp ở nước ta hiện nay.

Tại tham luận “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chính quyền số và vận dụng vào quản trị địa phương ở đô thị”, PGS.TS Lê Minh Thông, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, nhấn mạnh yêu cầu cấp bách về xây dựng chính quyền số trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Tuy nhiên, Việt Nam đang gặp không ít khó khăn, bất cập và thách thức. Cụ thể, về thể chế và chuẩn mực dữ liệu, nước ta đang đi qua “thời điểm giao thời” giữa cũ và mới; dữ liệu và quy trình số hóa còn nhiều bất cập, không đồng bộ, khiến liên thông chưa được như kỳ vọng; nhân lực số ở tuyến cơ sở còn thiếu và mỏng; chênh lệch vùng miền khiến kết quả không đồng đều…

PGS.TS Lê Minh Thông cho rằng, xây dựng chính quyền số và vận dụng vào quản trị đô thị là xu hướng tất yếu trong tiến trình hiện đại hóa quản lý nhà nước. Tại nước ta, việc vận dụng mô hình số vào quản trị đô thị đang được các thành phố như TP HCM, Hà Nội, Đà Nẵng triển khai hiệu quả trong nhiều năm qua. Để tiếp tục phát triển bứt phá trong kỷ nguyên mới, các cấp chính quyền cần xem chuyển đổi số là nhiệm vụ chính trị, giữ cam kết “chuyển đổi số toàn diện”; hoàn thiện thể chế, đầu tư nguồn lực cho hạ tầng và con người, cũng như chú trọng an ninh mạng.

Hội thảo thu hút đông đảo các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý

PGS.TS Trần Kim Chung, nguyên Phó Viện trưởng, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương nhấn mạnh về hợp tác công tư trong cung cấp dịch vụ công đô thị. Ông cho rằng, vấn đề này là hoạt động quan trọng, cần thiết trong phát triển dịch vụ đô thị nói riêng và phát triển đô thị nói chung. Trên bình diện lý luận, hợp tác công tư cung ứng dịch vụ công đô thị có nhiều ưu điểm, hiệu quả, đặc biệt là giảm tải cho khu vực công và sự hạn chế của ngân sách. Bên cạnh đó, cũng có nhiều rủi ro đối với hoạt động này. Do đó, cần có một hệ thống giải pháp đồng bộ để tối ưu hóa hiệu quả và giảm rủi ro cho việc tiếp tục triển khai hợp tác công tư trong cung ứng dịch vụ công đô thị tại Việt Nam trong giai đoạn tới.

TS Trần Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, đề cập đến vai trò của các tổ chức hội trong quản trị địa phương ở đô thị. Trước đây, hoạt động của các tổ chức hội chỉ tập trung thuần túy vào thực hiện tôn chỉ, mục đích của hội, đôi khi tham gia vào phản biện xã hội, tuyên truyền các chủ trương của Đảng, chính sách của nhà nước trong lĩnh vực của hội,  nhưng chưa thực sự khẳng định được vai trò, trách nhiệm của mình.

TS Trần Anh Tuấn trình bày tham luận tại Hội thảo

Nay, khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, chuyển từ quản lý nhà nước sang quản trị quốc gia, quản trị địa phương; ứng dụng mạnh mẽ các thành tựu của khoa học công nghệ và xu hướng hình thành kinh tế số, xã hội số, nền hành chính số... thì tổ chức và hoạt động của hội cần có sự đổi mới mạnh mẽ và nhanh chóng. Như vậy, mới phát huy vai trò và trách nhiệm của hội đối với xã hội. Vai trò đó, trước hết là từ các hội hoạt động trong phạm vi từng phường, rồi sau đó tới các hội hoạt động trong phạm vi tỉnh và toàn quốc.

Trong khi đó, TS Nguyễn Thị Kim Thoa, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật hình sự – hành chính, Bộ Tư pháp, trong tham luận của mình, đã đánh giá các quy định pháp luật và đề xuất các giải pháp để người dân thực sự tham gia vào quá trình xây dựng, phản biện và giám sát các chính sách công ở đơn vị hành chính cấp tỉnh. Theo TS Nguyễn Thị Kim Thoa, việc bảo đảm sự tham gia thực chất của nhân dân vào quá trình xây dựng, phản biện và giám sát chính sách công ở đơn vị hành chính cấp tỉnh không chỉ là một yêu cầu pháp lý xuất phát từ Hiến pháp và các đạo luật có liên quan, mà còn là điều kiện tiên quyết để nâng cao chất lượng quản trị công, củng cố niềm tin xã hội và phát huy dân chủ.

“Thực tiễn ở Việt Nam thời gian qua cho thấy, khi tiếng nói của người dân được tôn trọng và lắng nghe, chính sách trở nên sát thực tế hơn, giảm thiểu nguy cơ tham nhũng, lợi ích nhóm, đồng thời tạo được sự đồng thuận xã hội trong quá trình thực thi. Ngược lại, thiếu vắng sự tham gia của nhân dân dễ dẫn đến tình trạng chính sách xa rời đời sống, phát sinh mâu thuẫn, khiếu kiện, thậm chí làm chậm quá trình đổi mới quản trị công” – TS Nguyễn Thị Kim Thoa nhấn mạnh./.

Nguyễn Thìn