Bảo vệ sự trong sáng, khách quan trong hoạt động báo chí

Từ khóa: Bảo vệ sự trong sáng, khách quan; công tác báo chí.

Abstract: The press plays a particularly important role in communication, shaping public opinion, strengthening trust, and fostering great national unity. It serves as an essential bridge between the Party, the State, and the People, as well as a vital channel for promoting the image of Vietnam and its people, and for countering false and hostile viewpoints. However, in the lead-up to the 14th National Congress of the Communist Party of Vietnam, when the role of the press is being placed under greater expectations than ever before, there remain some cases of political and ethical degradation among journalists, who have abused their pens to distort facts and misrepresent the essence of events, thereby undermining the credibility of revolutionary journalism.

Keywords: safeguarding integrity and objectivity; press work.

Báo chí phản ánh sự vận động của đời sống xã hội, là một thành tố văn hóa quan trọng trong mỗi cộng đồng, quốc gia – dân tộc và nhân loại. Ngay từ khi ra đời, báo chí đã khẳng định vai trò to lớn trong đời sống xã hội, trở thành phương tiện truyền thông thiết yếu trong mọi lĩnh vực của đời sống con người. Trong các chế độ xã hội có giai cấp, báo chí luôn là cơ quan ngôn luận phục vụ cho đường lối, quan điểm của giai cấp cầm quyền – một quy luật đã được khẳng định cả về lý luận và thực tiễn. Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn những cá nhân, nhóm người lợi dụng danh nghĩa “tự do báo chí”, “tự do ngôn luận” để xuyên tạc bản chất, mục tiêu của hoạt động báo chí cách mạng; cố tình phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng ta, đòi tách báo chí khỏi định hướng chính trị – một luận điệu sai trái, phản khoa học và đi ngược lại thực tiễn phát triển của báo chí cách mạng Việt Nam.

Thời gian gần đây, một số nhà báo “đức không trong, tâm không sáng” đã quên mất vị trí ngòi bút cách mạng của mình, họ cũng quên mất trách nhiệm “hành nghề trung thực, khách quan, tôn trọng sự thật”, tự cho phép mình bẻ cong ngòi bút... Họ đã không gương mẫu chấp hành pháp luật Nhà nước, làm tròn nghĩa vụ công dân, làm tốt trách nhiệm xã hội. Ngày càng xuất hiện những nhà báo tự nhận mình là “nhạy bén”, “mang hơi thở cuộc sống”, mang “tiếng nói người dân” đến với chính quyền. Với những bài viết có khuynh hướng “làm chính trị” nhưng xa rời tôn chỉ, mục đích của báo chí cách mạng, một số nhà báo thờ ơ với các sự kiện chính trị - xã hội quan trọng của đất nước, của ngành và của địa phương, đề cao viết về những vụ việc, vấn đề nhỏ nhưng giật tít, câu view. Điển hình như trước thềm Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, bên cạnh những cơ quan báo chí, những nhà báo tích cực, năng nổ đưa tin, cập nhật diễn biến, kết quả và truyền tải thông tin về Đại hội... thì vẫn còn một số nhà báo thể hiện sự thiếu nhạy cảm về chính trị với các bài viết mang nội dung, tư tưởng, quan điểm sai trái, không phù hợp với lợi ích của đất nước, gây bất lợi cho hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng – an ninh, đối ngoại của đất nước. Hoặc lợi dụng những sự kiện thời sự đang diễn ra để “sàng lọc thông tin”, “lựa chọn vấn đề” mang tính chất mập mờ, không rõ ràng để tạo dư luận, lôi kéo độc giả. Những nhà báo này tận dụng triệt để hiệu quả của các phương tiện công nghệ thông tin hiện đại vào viết bài trên các trang thông tin điện tử, mạng xã hội, họ sử dụng nhiều tài khoản Youtube, Facebook... khác nhau để phản ánh cái gọi là “tiếng nói người dân” và hơi thở cuộc sống. Bên cạnh những thông tin tích cực, có không ít người lợi dụng quyền tự do internet, tự do mạng xã hội tung lên nhiều thông tin giả, thông tin suy diễn không chính xác gây ảnh hưởng tiêu cực đến các tập thể, cá nhân và cộng đồng xã hội. Chính những thông tin giả không chính xác đã gây nhiễu loạn, hoang mang cho người dân; ảnh hưởng trực tiếp đến công tác lãnh đạo, chỉ đạo và điều hành của Chính phủ. Sự xuất hiện tràn lan những thông tin giả, thông tin xuyên tạc, bịa đặt sẽ tiếp tay cho các thế lực phản động, thù địch lợi dụng để chống phá Đảng, Nhà nước ta.

Các nhà báo “nhạy bén với thực tế”, “mang hơi thở cuộc sống” ấy cho rằng viết báo là phải trung thực, phải thuần túy. Có lẽ vì thế mà ngày càng có nhiều vụ án mạng khiến người đọc xem đâu cũng thấy bi kịch, nhìn đâu cũng thấy tiêu  cực; gây tâm lý bi quan vào thực tế xã hội. Một số nhà báo cho rằng đấy là “những câu chuyện cảnh giác” cần thiết để mọi người đề phòng và cũng là bài học để thức tỉnh, ngăn ngừa những kẻ có ý định phạm tội. Một số khác “chân thực” hơn khi viết bài về đề tài giới tính, yêu đương, hạnh phúc gia đình hoặc phản ánh những câu chuyện ly kỳ mang đậm yếu tố tâm linh. Có những câu chuyện đã trở thành loạt bài báo tạo tâm lý tò mò, lôi cuốn khiến độc giả phải chờ đợi các kỳ tiếp theo. Trong xã hội dân chủ như ở nước ta, đội ngũ những người làm báo là lực lượng nắm giữ và tiếp cận nhiều nguồn thông tin nhất về mọi mặt của đời sống xã hội, trong đó có cả những vấn đề nhạy cảm, tiêu cực. Điều đó đòi hỏi mỗi nhà báo phải thực sự khách quan, trung thực, không chỉ trong việc phản ánh mà ngay cả trong quá trình tiếp nhận, xử lý và kiểm chứng thông tin. Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn một số người làm báo thiếu ý thức nghề nghiệp, tùy tiện trong khai thác và sử dụng thông tin, thậm chí đánh giá sự việc theo cảm tính cá nhân, dẫn tới việc đăng tải những nội dung sai lệch, thiếu kiểm chứng, gây ảnh hưởng tiêu cực tới dư luận xã hội. Có trường hợp sao chép tin, bài, hình ảnh của người khác mà không xin phép, hoặc khi phát hiện sai sót thì chỉ “gỡ bài” qua loa mà không chịu trách nhiệm đến cùng với thông tin mình đã công bố.     

Trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, báo chí cũng mang những đặc trưng của một loại hàng hóa đặc biệt. Hoạt động báo chí chịu sự tác động của các quy luật thị trường như cung – cầu, giá trị, giá cả và cạnh tranh, song lợi nhuận không phải là mục tiêu cao nhất và duy nhất của người làm báo. Tôn chỉ của báo chí cách mạng Việt Nam là phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân, vì lợi ích của Đảng và chế độ xã hội chủ nghĩa. Báo chí phải gắn bó với đời sống, phản ánh trung thực tâm tư, nguyện vọng của Nhân dân, đồng thời là kênh tuyên truyền, chuyển tải đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với quần chúng nhân dân. Kể từ khi tờ báo Thanh Niên do Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập, xuất bản số đầu tiên, đánh dấu sự ra đời của nền báo chí cách mạng Việt Nam, trải qua 100 năm hoạt động, dưới sự lãnh đạo của Đảng, báo chí cách mạng Việt Nam luôn đồng hành cùng đất nước và dân tộc, là lực lượng tiên phong trên mặt trận tư tưởng - văn hóa, không ngừng trưởng thành vững mạnh về mọi mặt, đóng góp to lớn vào sự nghiệp cách mạng của Đảng và Nhân dân ta. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm đặc biệt đến tư cách người làm báo, Người nhấn mạnh: “Nói đến báo chí trước hết phải nói đến những người làm báo chí...”⁽¹⁾. Người khẳng định bài báo là tờ hịch cách mạng. Nhiệm vụ của tờ báo là tuyên truyền, cổ động, huấn luyện, giáo dục và tổ chức dân chúng để đưa dân chúng đến mục đích chung. Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng. Để thực hiện nhiệm vụ trọng đại ấy, nhà báo phải có đủ phẩm chất của cán bộ cách mạng, tức là người đi tuyên truyền, giáo dục, giác ngộ người khác, do đó trước hết phải làm gương cho người khác.

Trong lịch sử hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ của dân tộc, đã có rất nhiều nhà báo nổi tiếng mà cả cuộc đời cầm bút của họ gắn liền với sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, đó là Cụ Huỳnh Thúc Kháng, nhà báo Xuân Thủy, Trần Lâm, Hữu Thọ... Trong thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đất nước ta đã đạt được những thành tựu quan trọng, có ý nghĩa lịch sử. Nền báo chí của đất nước đã có sự phát triển vượt bậc cả về đội ngũ, kỹ thuật, công nghệ và trình độ tác nghiệp. Công tác báo chí trong thời kỳ hội nhập quốc tế có bước phát triển mới nhưng không nằm ngoài dòng chảy chung của cách mạng. Nhiều nhà báo cùng với các tác phẩm báo chí nổi tiếng đã phản ánh chân thực sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Họ thực sự là tiếng nói của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, là diễn đàn của Nhân dân; tích cực tuyên truyền đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, góp phần tạo sự đồng thuận trong xã hội, củng cố niềm tin của Nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước. Nghị quyết Đại hội ĐBTQ toàn quốc lần thứ XIII của Đảng xác định: “Xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại. Thực hiện tốt việc quy hoạch, sắp xếp hợp lý hệ thống báo chí, truyền thông. Rà soát quy hoạch ngành xuất bản, in và phát hành theo hướng tinh gọn, chất lượng, hiện đại hóa. Tăng cường quản lý và phát triển các loại hình truyền thông, thông tin trên internet. Kiên quyết đấu tranh, loại bỏ các sản phẩm, thông tin độc hại, xuyên tạc, phản động, ảnh hưởng xấu đến ổn định chính trị - xã hội, thuần phong mỹ tục”⁽²⁾. Đây chính là định hướng hết sức quan trọng để báo chí cách mạng Việt Nam hoạt động trong thời gian tới.

Để thực hiện được định hướng trên, bản thân mỗi nhà báo cần ý thức trách nhiệm xã hội, họ cần nhận thức rằng trách nhiệm xã hội vừa là yêu cầu khách quan, vừa là bổn phận, nghĩa vụ của nhà báo. Nhà báo trước khi cầm bút viết bài phải làm tròn nghĩa vụ của một người công dân, có nghĩa là họ không chỉ phải tuân thủ Hiến pháp và pháp luật trong hoạt động nghề nghiệp, mà còn phải luôn tâm niệm mình phục vụ ai, viết cho ai, viết để làm gì và viết như thế nào. Phản ánh tiếng nói của người dân, khắc họa chân thực cuộc sống xã hội, không tô hồng hoặc bôi đen hiện thực nhằm lợi dụng danh nghĩa để giải quyết mục đích cá nhân như nhận hối lộ, bảo kê cho thế lực xấu, tống tiền địa phương, doanh nghiệp, cá nhân...; tạo dư luận trái chiều nhằm kích thích sự tò mò, hoang mang trong xã hội để lôi kéo độc giả; hoặc đấu tranh đòi tự do báo chí, đòi thành lập “câu lạc bộ nhà báo tự do”, “góc nhìn khác” để “lái” nhận thức của người dân... Những hiện tượng đó chính là biểu hiện của “tự diễn biến” trong lĩnh vực báo chí, đồng thời là kẽ hở để các thế lực thù địch khai thác, lợi dụng chống phá. Cần nhớ rằng, lĩnh vực báo chí bao giờ cũng là “mảnh đất màu mỡ” mà các thế lực thù địch luôn triệt để lợi dụng để thực hiện âm mưu chống phá. Và khi nào còn những nhà báo có thái độ hai mặt về chính trị, cơ hội trong ngòi bút, chạy theo “tự do báo chí” kiểu phương Tây, tập trung khai thác mặt xấu, mặt tiêu cực hơn là cái tốt, cái tích cực, tiến bộ, thì chừng đó vẫn còn những “con rối” với ngòi bút “tiên phong” để các thế lực thù địch kích động, chống phá sự nghiệp cách mạng của Nhân dân ta. Thời gian qua, các cơ quan chức năng của Việt Nam đã tích cực nâng cao chất lượng quản lý hoạt động báo chí; các cơ quan báo chí đã chủ động định hướng nhận thức, bồi dưỡng tư cách, đạo đức nghề báo cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên, cộng tác viên; đội ngũ nhà báo ngày càng chuyên nghiệp trong chuyên môn, trong sáng trong tư tưởng và thể hiện tính xung kích trên lĩnh vực đấu tranh bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ, bảo vệ quyền lợi của Nhân dân. Đây là nền tảng để thúc đẩy công tác báo chí ngày càng phát triển, xứng đáng với sự kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân.

Báo chí là tấm gương phản chiếu sinh động đời sống xã hội, đồng thời có sức ảnh hưởng mạnh mẽ trong việc hình thành và định hướng dư luận. Sức mạnh đích thực của báo chí nằm ở lẽ phải, ở sự trung thực và khách quan trong mỗi thông tin được truyền tải. Mỗi nhà báo, với ngòi bút của mình, là người trực tiếp kiến tạo nên sức mạnh đó. Vì thế, không thể để ngòi bút bị “bẻ cong” bởi lợi ích cá nhân hay những giá trị tầm thường cả về vật chất lẫn tinh thần. Giữ vững bản lĩnh nghề nghiệp, lòng trung thực và tinh thần cống hiến là cách tốt nhất để bảo vệ sự trong sáng, tính nhân văn và uy tín của nền báo chí cách mạng Việt Nam hôm nay./.

-----------------------------------------

Ghi chú:

(1) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 9, Nxb CTQG-ST, H.2011, tr.164.

(2) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb CTQG-ST, H.2021, tr.146.

            Đại tá, PGS.TS Đoàn Khắc Mạnh

Chủ nhiệm Khoa Công tác đảng, công tác chính trị, Trường Sĩ quan Chính trị

                                                                                                                                Trung tá Vũ Minh Thành

Hệ đào tạo sau đại học, Học viện Chính trị